Ойпырмай жеттікпей? Қазақстандықтардың ең төменгі жалақысы 130 мың теңге болуы мүмкін

Қазақстан Үкіметі «Дамушы елдерге ерекше назар аудара отырып, ең төменгі жалақыны белгілеу туралы конвенцияны (№ 131 конвенция)» ратификациялауға ниетті. «Ашық заңды және заңды тұлғалар» сайтында Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің тиісті заң жобасы қоғамдық талқылауға орналастырылды.

Заң жобасы қабылданса, Қазақстандағы ең төменгі жалақы (МВт) одан әрі өсумен бірден 129 731 теңге 50 тиынға дейін өседі.

Көрсетілген 129 731,5 теңге қайдан шықты? Бұл сұраққа жауап беру үшін Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) Бас конференциясында қабылданған Дамушы елдерді ерекше ескере отырып, ең төменгі жалақыны белгілеу туралы конвенцияға (131 конвенция) мұқият қарау қажет. 1970 жылы 3 маусымда.

Конвенцияда ең төменгі жалақы деңгейін анықтау кезінде ескерілетін факторларға ұлттық тәжірибе мен шарттарға сәйкес мүмкіндігінше және қолайлы:

елдегі жалақының жалпы деңгейін, өмір сүру құнын, әлеуметтік төлемдерді және басқа әлеуметтік топтардың салыстырмалы өмір сүру деңгейін ескере отырып, жұмысшылар мен олардың отбасыларының қажеттіліктері;
экономикалық даму талаптарын, өнімділік деңгейлерін және жұмысбастылықтың жоғары деңгейіне қол жеткізу мен қолдауды қажет ететін экономикалық пікірлер.
Құжат сонымен қатар түсіндіреді:

ең төменгі жалақының заң күші бар және қысқартылуға жатпайды;
осы ережені қолданбау жауапты адамға немесе адамдарға қатысты тиісті қылмыстық немесе басқа да санкцияларға әкеп соғады;
Осы баптың 1-тармағының ережелерін ескере отырып, ұжымдық келіссөздер еркіндігі толығымен сақталады.
Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Олжас Бектенов қол қойған заң жобасына түсіндірме хатта жобаны қабылдаудың негізі оны Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасудың ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес келтіру болып табылады деп көрсетілген. Қазақстан 2025-2027 жж.

«Конвенцияны ратификациялау ең төменгі жалақыны белгілеуге қатысты халықаралық стандарттарды одан әрі енгізуді қамтамасыз етеді және Қазақстанның осы саладағы халықаралық стандарттарды сақтау және енгізу жөніндегі міндеттемесін растайды», - делінген түсіндірме хатта.

Қазіргі уақытта конвенцияны ХЕҰ-ға мүше 54 мемлекет ратификациялады. ТМД елдерінің ішінде құжатқа Армения мен Әзірбайжан қол қойды.

«Осы Конвенцияның мақсаты еңбек жағдайлары мұндай жүйені орынды ететін қызметкерлердің барлық санаттарын қамтитын ең төменгі жалақыны белгілеу болып табылады. Бұл конвенция экономикалық қызметтің барлық салаларына және жұмысшылардың барлық санаттарына қолданылады», - деп түсіндіреді Қазақстан Республикасының үкіметі.

Енді неліктен Қазақстан Республикасындағы ең төменгі жалақы дәл 129 731,5 болады. Экономист Әнел Давлетғалиева айтқандай, ең төменгі жалақыны анықтау тәсілдері ел экономикасының ерекшеліктеріне, еңбек нарығының ерекшеліктеріне және басқа да факторларға байланысты. Әлемдік тәжірибеде ең төменгі жалақының сәйкестігін бағалау үшін әртүрлі көрсеткіштер қолданылады. Ең кең таралғаны - Кайц индексі (ең төменгі жалақының орташа жалақыға қатынасы), оны ХЕҰ 50% деңгейінде ұсынады.

Көптеген елдер бұл көрсеткішті арттыруда. Мысалы, Португалияда Кайц индексі 70%, Польшада 63%, Боливияда 66%, Чилиде 66%, Эквадорда 88%.

Қазақстанда ұзақ уақыт бойы ең төменгі жалақы ең төменгі күнкөріс деңгейінде белгіленді, тек 2019 жылы ғана ол ең төменгі күнкөріс деңгейінен жоғары – 42,5 мың теңге болып белгіленді.

Оны анықтаудың нақты әдістемесінің болмауына байланысты ең төменгі жалақы республикалық орташа жалақыдан айтарлықтай артта қалды және экономикадағы нақты жағдайды есепке алмады. Осылайша, Қазақстанда Кайц индексі 2023 жылы небәрі 32,76 пайызды құрады.

Осылайша, Қазақстан Республикасының үкіметі 131-конвенцияға қосылса, біздің елдегі Кайц индексі орташа жалақының кем дегенде 50% құрауы керек. Ал 2024 жылдың басында Қазақстандағы орташа жалақы 259 463 теңгені құрады.

Көрсетілген санды екіге бөлсек, 129 731,5 теңге шығады.

Ақпарат көзі Zakon.kz.
тілші Бахытжан Копбаев