Инженерлік инфрақұрылым мен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты дамыту елдегі экономикалық және әлеуметтік тұрақтылықтың кепілі болып табылады.

Инженерлік инфрақұрылым және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық (ТКШ) жүйесі халықтың күнделікті өміріне айтарлықтай әсер етеді. Жылу, су, жарық, газ, жол және кәріз жүйелері сияқты негізгі инфрақұрылымдар қызметтердің үздіксіздігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Қазақстанда бұл салада жаңғырту жұмыстары жүргізіліп келеді, себебі тұрғындар санының артуы мен урбанизация инфрақұрылымға жаңа талаптар қоюда.

Қала мен ауыл арасындағы инфрақұрылым айырмашылығы

Қазақстандағы инженерлік инфрақұрылымның жағдайы қала және ауыл аймақтарында айтарлықтай айырмашылыққа ие. Қалаларда ТКШ жүйесі жеткілікті деңгейде жұмыс істесе, ауылдық жерлерде бұл жүйелердің жетіспеушілігі байқалады. Ауылдық аймақтарда су құбыры, жылу, газ және кәріз жүйелері толық іске қосылмаған немесе мүлдем жоқ. Осы орайда мемлекет ауылдық инфрақұрылымды дамытуға басымдық беріп, елді мекендерде қолжетімді қызметтерді арттыру үшін арнайы жобаларды қолға алуда.

Энергия тиімділігін арттыру

Энергия ресурстарын үнемдеу инженерлік инфрақұрылымның тиімділігін арттыруда маңызды рөл атқарады. Еліміздің кейбір аймақтарында ескірген инфрақұрылым энергияны көп жұмсап, тиімсіздікке әкеледі. Мысалы, жылу құбырларының тозуы салдарынан энергия шығыны артады. Сондықтан мемлекет бұл бағытта инновациялық шешімдер мен энергия тиімділігін арттыру бағдарламаларын енгізуді қолға алуда. Осы шаралардың арқасында тұрғындар энергияны үнемдеп, шығындарын қысқарта алады.

“Жасыл экономика” және энергияның балама көздері
Қазақстанда «жасыл экономикаға» көшу мақсатында балама энергия көздерін, яғни күн, жел және биомасса энергиясын қолдану мүмкіндіктері зерттеліп жатыр. Бұл экологиялық таза көздер қоршаған ортаға зиянсыз, әрі энергия шығынын төмендетуге көмектеседі. Мысалы, елдің оңтүстігінде күн энергиясын тиімді пайдалану жобалары қолға алынды. Мұндай жобалар болашақта елдің энергия тәуелділігін азайтып, инфрақұрылымды тұрақты етпек.

ТКШ цифрландыру және автоматтандыру

Цифрландыру – ТКШ саласын жетілдірудің басты құралдарының бірі. Заманауи технологияларды енгізу арқылы коммуналдық қызметтердің жұмысын жеңілдетіп, халыққа ыңғайлы етуге болады. Мысалы, көпқабатты үйлерде «ақылды есептеуіштер» орнатылып, су мен электр энергиясын тұтыну деректерін автоматты түрде жібереді. Бұл тұрғындарға төлемдерді қашықтан бақылауға, ал коммуналдық қызметтерге шығындарды оңтайландыруға мүмкіндік береді.

Ақылды үйлер мен «ақылды қала» жүйелері
Кейбір ірі қалаларда «ақылды қала» технологиялары енгізілуде. Бұл технологиялар инфрақұрылымның басқару жүйесін автоматтандырып, шығындарды үнемдеуге көмектеседі. Ақылды үйлерде электр, су және жылу есептеуіштері автоматтандырылған, ал қалаларда көлік қозғалысын реттеу, қауіпсіздік және қоғамдық инфрақұрылым жүйелері орталықтандырылған түрде бақыланады.

Қалдықтарды басқару және қоршаған ортаға жауапкершілік

Қоршаған ортаны қорғау инженерлік инфрақұрылымды дамытудың маңызды бөлігі болып табылады. Қазақстанда тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу жобалары қолға алынып, қоқысты бөлек жинау жүйесі енгізілуде. Бұл шаралар табиғи ресурстарды үнемдеп, қоршаған ортаны қорғауға ықпал етеді. Қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру арқылы экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етіп, қалаларды тазарту деңгейін көтеруге болады.

Су ресурстарын басқару
Таза су тапшылығы – әлемдегі өзекті мәселелердің бірі, сондықтан су ресурстарын үнемдеп, тиімді пайдалануға ерекше назар аударылады. Қала мен ауылдық аймақтарда суды тазарту қондырғыларын орнату, су құбырларын жаңарту және су шығынын азайту технологияларын енгізу қажет. Бұл шаралар халықты сапалы сумен қамтамасыз етіп қана қоймай, судың үнемделуіне мүмкіндік береді.

Жол және көлік инфрақұрылымын жаңғырту

Жолдар мен көлік желілері ел экономикасының дамуы үшін үлкен рөл атқарады. Қазақстанның көптеген қалаларында жолдар мен көпірлер ескірген, сондықтан оларды жаңарту және қайта құру маңызды. Жаңа жолдар мен көлік инфрақұрылымын салу арқылы қала мен ауыл арасындағы байланыс күшейтіліп, халыққа көлікпен қатынау жеңілдетіледі.

Көлік жүйелерін цифрландыру
Көлік инфрақұрылымын жақсарту мақсатында цифрландыру элементтері енгізіліп, көлік қозғалысын оңтайландыру шаралары жүргізілуде. Жолдардағы кептелістерді азайту, көліктердің қозғалысын реттеу және қауіпсіздік деңгейін арттыру үшін «ақылды бағдаршамдар» және GPS қадағалау жүйелері қолданылуда. Бұл шаралар жолаушылар мен жүргізушілерге қолайлы жағдай жасап, қала ішіндегі көлік қозғалысын жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Халыққа қызмет көрсету сапасын арттыру

ТКШ саласындағы қызмет көрсету сапасы тұрғындардың қанағаттануын арттыруда маңызды рөл атқарады. Тұрғындарға ыңғайлы болу үшін бірыңғай байланыс орталықтары мен онлайн қызметтер жүйесі енгізілуде. Бұл жүйелер халыққа коммуналдық қызметтер бойынша ақпарат алуға, арыз-шағым қалдыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қызмет көрсету сапасын арттыру мақсатында кадрларды оқыту және жаңа технологияларды енгізу жұмыстары да жүріп жатыр.

Жаңа технологияларды қолдану
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында жаңа технологияларды енгізу арқылы уақыт пен қаражат үнемдеуге болады. Мысалы, есептеуіштерді орнату, ақауларды қашықтан бақылау және алдын ала жөндеу жұмыстарын жүргізу арқылы инфрақұрылымды тиімді басқаруға мүмкіндік туады.

Қаржыландыру және мемлекеттік-жекеменшік әріптестік

ТКШ және инженерлік инфрақұрылымды дамыту – қомақты қаржыны қажет ететін сала. Қаржыландыру мәселесін шешу үшін мемлекет мемлекеттік-жекеменшік әріптестік (МЖӘ) жобаларын іске асыруда. Бұл тәсіл арқылы жеке сектордың қаржысы мен ресурстары инфрақұрылымды дамытуға бағытталады, бұл мемлекетке де, жеке кәсіпкерлерге де пайдалы. МЖӘ жобаларының арқасында жаңа нысандардың құрылысы жылдамдайды, ал халық сапалы қызметтерге қол жеткізе алады.

Жекеменшік компаниялардың рөлі
МЖӘ жобалары аясында жекеменшік компаниялар инженерлік инфрақұрылымды салу және басқару жұмыстарын жүргізеді. Бұл өз кезегінде бәсекелестікті арттырып, қызмет көрсету сапасын жақсартуға ықпал етеді. Жеке компаниялар өздерінің тәжірибелері мен технологияларын қолдана отырып, инфрақұрылымды тиімді және сапалы түрде жаңартуға мүмкіндік береді.

Инженерлік инфрақұрылым мен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты дамыту елдегі экономикалық және әлеуметтік тұрақтылықтың кепілі болып табылады. Жаңартылған инфрақұрылым халықтың өмір сапасын арттырып, экономикалық өсімге серпін береді. Энергия тиімділігін арттыру, цифрландыру, экологиялық қауіпсіздікке назар аудару, қалдықтарды басқару және қызмет көрсету сапасын жақсарту бойынша жүзеге асырылып жатқан шаралар қоғамның тұрақты дамуын қамтамасыз етеді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы