Қазақ қоғамындағы отбасының рөлі: заманауи көзқарас

Қазақ қоғамында отбасы ежелден маңызды құндылықтардың бірі болып саналған. Ұрпақ тәрбиесі, дәстүрді сақтау, қоғамның рухани негізін қалыптастыруда отбасының орны ерекше. Уақыт өте келе қоғамда әлеуметтік-экономикалық өзгерістер орын алып, отбасы институтына деген көзқарастар да өзгеруде. Бірақ отбасының рөлі мен маңыздылығы әлі де жоғары.

Дәстүрлі көзқарас және қазіргі өзгерістер

Қазақ халқының салт-дәстүрінде отбасы – тек туыстық байланыстар емес, ұрпақтар арасындағы рухани байланыс. Бұрын үлкен әулеттер бірге өмір сүріп, ата-әже мен әке-шеше бір шаңырақ астында ұрпақ тәрбиелеген. Әр отбасы мүшесінің өз міндеті болды: ер адам отбасы асыраушысы болса, әйел адам ұрпақ тәрбиесі мен үй шаруасына жауапты болды.

Бүгінде урбанизация, жаһандану, экономикалық қиындықтар сияқты факторлар отбасы құрылымына әсер етті. Жас отбасылар көбіне үлкендерден бөлек өмір сүруді жөн көреді, ал әйелдер мансап пен отбасы арасында теңгерім іздейді. Мұндай өзгерістер отбасы институтының ішкі динамикасын күрделендіріп, жаңа міндеттерді алға қояды.

Отбасының қоғамдағы рөлі
    1.    Тәрбиелік рөл
Қазақ отбасында бала тәрбиесі ерекше орын алады. Бала кезінен отбасы құндылықтарын бойына сіңіру – ұрпақтан ұрпаққа жалғасатын аманат. Қазіргі заманда тәрбиелік рөлге жаңа талаптар қойылуда. Балаларды ұлттық құндылықтарды құрметтеуге үйрету және жаһандану дәуірінің жаңа мүмкіндіктерін пайдалануға бейімдеу маңызды.
    2.    Әлеуметтік рөл
Отбасы – қоғамның шағын моделі. Оның мүшелері өзара қарым-қатынас арқылы әлеуметтік дағдыларды қалыптастырады. Бүгінгі күні заманауи отбасылар бір-бірін қолдау, әр мүше үшін жайлы орта құру секілді жаңа әлеуметтік функцияларды атқарады.
    3.    Экономикалық рөл
Қазақ халқының дәстүрінде отбасы мүшелері бір-біріне экономикалық жағынан сүйеніш болған. Қазір де отбасы материалдық тұрақтылықтың маңызды көзі. Ата-аналар балаларының білім алуына, болашағына қаржы салады. Кейінгі жылдары жастардың өз отбасына тәуелсіз болуға ұмтылысы байқалуда, бұл экономикалық жауапкершілікті өзгертеді.

Қазіргі қоғамдағы қиындықтар

Қазақ қоғамындағы отбасы бірқатар сын-тегеуріндерге тап болып отыр:
    Ажырасудың көбеюі: Соңғы жылдары отбасылар арасындағы ажырасу деңгейі артты. Бұл қоғамда отбасы құндылықтарына деген көзқарастың өзгергенін көрсетеді.
    Бала тәрбиесіндегі жаңа талаптар: Заманауи технологиялар мен интернет дәуірінде балаларды тәрбиелеу бұрынғыдан да күрделі.
    Экономикалық қиындықтар: Тұрмыстық жағдайдың төмендеуі отбасылардың тұрақтылығына әсер етуде.

Отбасыны нығайту жолдары
    Ұлттық құндылықтарды жаңғырту: Отбасы тәрбиесінде салт-дәстүрлерді сақтап, оларды заман талабына сай бейімдеу.
    Әлеуметтік қолдау: Жас отбасыларға мемлекеттік қолдау көрсету, оның ішінде тұрғын үймен қамтамасыз ету және бала тәрбиесі үшін жағдай жасау.
    Отбасылық білім беру: Мектептер мен жоғары оқу орындарында отбасылық құндылықтар туралы білім беруді қолға алу.

Отбасы – қазақ қоғамының негізі ғана емес, оның болашағының да кепілі. Заманауи өзгерістерге қарамастан, оның тәрбиелік, әлеуметтік және рухани рөлі ешқашан өз маңызын жоғалтпайды. Ұлттық құндылықтарды сақтай отырып, заман талабына сай отбасылық қатынастарды қалыптастыру – қоғамның тұрақтылығын нығайту жолындағы маңызды қадам.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы