Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалай қалыптастыруға болады?

Сыбайлас жемқорлық – қоғамға зиян келтіретін, дамуға кедергі болатын үлкен мәселе. Ол адамдардың мемлекетке деген сенімін азайтып, заңдылық пен әділдікке нұқсан келтіреді. Осыған байланысты қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту – өте маңызды міндет. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптасқан қоғамда әрбір адам өз құқығы мен міндетін адал орындап, пара беру немесе алу секілді заңсыз әрекеттерден алыс жүреді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалай қалыптастыруға болады?

1. Білім беру арқылы тәрбие
Білім беру саласында сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбиені ерте жастан бастап енгізу маңызды. Мектептер мен университеттерде оқушыларға адалдық, әділдік пен жауапкершілік сияқты құндылықтарды үйрету қажет. Арнайы сабақтар мен тәрбиелік сағаттар арқылы сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін зияны түсіндіріледі. Бұл оқушылардың әділдікке деген құрметін арттырып, болашақта заңсыз әрекеттерден алыс болуға үйретеді.

2. Құқықтық сауаттылықты арттыру
Көптеген адамдар заңды жақсы білмегендіктен, сыбайлас жемқорлық әрекеттерге бейім болуы мүмкін. Құқықтық сауаттылықты арттыру сыбайлас жемқорлықпен күресте үлкен рөл атқарады. Қоғамда әр адам өз құқығын және заңды білуі тиіс. Заңды білетін азаматтар сыбайлас жемқорлыққа төзімсіздік танытып, заңсыз әрекеттерге қарсы тұруға дайын болады.

3. Ақпараттық насихат
Ақпараттық насихат – қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастырудың тиімді жолдарының бірі. Теледидар, радио және әлеуметтік желілер арқылы сыбайлас жемқорлықтың зияны мен оның салдары туралы бейнероликтер мен мақалалар таратылады. Мысалы, сыбайлас жемқорлыққа байланысты нақты оқиғаларды баяндап, олардан сабақ алуға шақырады. Бұл азаматтарға сыбайлас жемқорлықтың зиянын түсінуге және оны болдырмауға ықпал етеді.

4. Қоғамдық ұйымдардың үлесі
Қоғамдық ұйымдар сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды ұйымдастыруда маңызды рөл атқарады. Олар халық арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамытуға бағытталған іс-шаралар өткізеді. Мысалы, семинарлар, тренингтер, қоғамдық тыңдаулар арқылы адамдарды жемқорлыққа қарсы күреске тартады. Қоғамдық ұйымдардың бұл әрекеті қоғамда әділдік пен адалдыққа деген көзқарасты күшейтеді.

5. Мемлекеттік органдардағы тәртіпті күшейту
Мемлекеттік қызметкерлер арасында жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру қажет. Мемлекеттік органдарда бақылау шаралары күшейтіліп, қызметкерлердің жауапкершілігі арттырылуы тиіс. Әрбір мемлекеттік қызметкердің адал жұмыс істеуі – қоғамда жемқорлыққа қарсы сананы дамытуға септігін тигізеді. Осыған байланысты мемлекеттік мекемелерде арнайы тренингтер мен түсіндіру жұмыстары жүргізіледі.

6. Жастармен жұмыс
Жастар – қоғамның болашағы. Сондықтан жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру өте маңызды. Арнайы бағдарламалар арқылы жастарды адалдыққа, әділдікке баулиды. Жастар арасында дебаттар, семинарлар өткізу арқылы олардың бойында әділдікке деген құрметті арттырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға шақырады.

7. Бақылау және жазалау жүйесін нығайту
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте заңды күшейту қажет. Сыбайлас жемқорлық әрекетке барған адамдарға қатысты қатаң шаралар қолданылуы керек. Заң бұзушылық анықталған жағдайда, кінәлілерге әділ жаза беріліп, бұл туралы қоғамға хабарландыру сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы нығайтуға ықпал етеді. Адамдар заң бұзған жағдайда жазасыз қалмайтынын көріп, заңды құрметтеп, әділдікке ұмтылады.

8. Қоғамдық пікір және медианың рөлі
Медиа – сыбайлас жемқорлыққа қарсы насихаттаудың негізгі құралдарының бірі. Журналистер сыбайлас жемқорлық мәселелерін ашық көрсетіп, қоғамға адалдық пен әділдіктің маңызын түсіндіреді. Медиада жарияланған сыбайлас жемқорлық фактілері арқылы адамдар сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін зиянын түсініп, бұл әрекеттерге қарсы тұруға шақырылады. Журналистика саласы адамдарды сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы күшейтуге ынталандырады.

9. Халықаралық тәжірибені қолдану
Көптеген елдер сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте әртүрлі тәжірибелерге сүйенеді. Мысалы, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңдарды, бақылау жүйелерін енгізген елдерде бұл мәселемен күресу оңайырақ болады. Қазақстан да халықаралық тәжірибені зерттеп, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімді әдістерін енгізуге тырысады. Бұл өз кезегінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыруға оң әсерін тигізеді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту – қоғамның болашағы үшін маңызды міндет. Әр азамат сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұрып, адалдық пен әділдікке ұмтылуы қажет. Бұл қоғамдағы әділдік пен сенімді нығайтуға, дамуға үлес қосуға көмектеседі.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы