Құқықтық мәдениет дегеніміз не?

Құқықтық мәдениет қоғамдағы заңдардың орындалуы, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін түсіну, сондай-ақ құқықтық тәртіпке бағыну деңгейін анықтайды. Ол әрбір адамның құқықтары мен бостандықтарын дұрыс пайдалануға және қоғамда тәртіпті сақтауға негіз болады. Қазақстанда құқықтық мәдениетті қалыптастыру мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуының, азаматтық қоғамның дамуының маңызды факторы болып табылады. Сондықтан халықтың құқықтық мәдениетін арттыру үшін көптеген шаралар мен реформалар жүргізілуде.
Құқықтық мәдениет дегеніміз не?

Құқықтық мәдениет дегеніміз – қоғамның заңды ұстанымдарына, нормаларына, қағидаларына деген құрметі мен оның нормаларын дұрыс қолдана білу қабілеті. Бұл ұғым, ең алдымен, әрбір адамның заңдар мен құқықтық нормаларды білуі, дұрыс түсінуі және оларды өмірде қолдануға ұмтылуы дегенді білдіреді.

Құқықтық мәдениет қоғамда жалпы заңдарды сақтау, әділдік пен құқықтық тәртіпке бейімделуді қамтамасыз етеді. Құқықтық мәдениет деңгейі қоғамдағы құқықтық мәдениеттің жоғары деңгейін көрсетеді. Құқықтық мәдениет жеке адам мен қоғам арасында тығыз байланыс орнатуға мүмкіндік береді.

Құқықтық мәдениет пен заңның рөлі

Құқықтық мәдениет заңдардың қоғамдағы орындалуына әсер етеді. Егер халық заңдарды құрметтесе және оларды орындаса, бұл мемлекетте тәртіпті қамтамасыз етуге көмектеседі. Ал егер қоғам заңдарды орындаудан бас тартса, онда бұл құқық бұзушылықтардың, тәртіпсіздіктің көбеюіне алып келеді.

Мемлекет заңдардың орындалуын қамтамасыз ету үшін әртүрлі институттарды құрады. Бұл құқық қорғаушы органдар, сот жүйесі, прокуратура және т.б. Құқықтық мәдениет пен заңдар тек құқық қорғаушы органдардың ғана емес, жалпы қоғамның бірлескен әрекетінің нәтижесінде орындалатын болады.

Халықтың құқықтық мәдениетін арттыру жолдары

    1.    Құқықтық білім беру:
Құқықтық мәдениет деңгейін көтеру үшін білім беру жүйесінде құқықтық білім беру маңызды рөл атқарады. Мектептерде, жоғары оқу орындарында заң туралы арнайы пәндер енгізіліп, жас ұрпаққа құқықтық білім беруге ерекше назар аударылуы керек. Сондай-ақ, халық арасында құқықтық білімді насихаттау үшін түрлі ақпараттық кампаниялар жүргізілуі керек.
    2.    Құқықтық ақпараттандыру:
Мемлекеттік органдар, құқық қорғаушы мекемелер халыққа заңдарды түсіндіру үшін ақпараттық жүйелер мен ресурстарды дамытуы тиіс. Құқықтық мәселелер бойынша ақпараттық порталдар мен онлайн платформалар құру, арнайы кеңес беру қызметтерін ұйымдастыру халыққа өз құқықтарын түсінуге және оларды қорғауға мүмкіндік береді.
    3.    Қоғамдық жұмыс:
Құқықтық мәдениетті дамыту үшін әрбір азаматтың қоғамда белсенді болуы маңызды. Қоғамдық ұйымдар мен әлеуметтік қызметтер құқықтық тәртіпті сақтау мен халықты заңды білуге үйретуде үлкен рөл атқарады. Бұл бағытта жастарды құқықтық тәрбиелеу үшін арнайы бағдарламалар мен тренингтер ұйымдастырылуы керек.
    4.    Сот жүйесінің ашықтығы:
Азаматтардың құқықтарын қорғау үшін сот жүйесінің әділ әрі ашық болуы маңызды. Сот әділдігі тек заңды түсінген кезде ғана мүмкін болады. Сот шешімдері туралы халыққа түсінікті ақпараттар беру, үкімдер мен шешімдердің жариялылығын қамтамасыз ету, заңдарды дұрыс қолдануды насихаттау керек.
    5.    Құқық қорғау органдарының жұмысын жақсарту:
Құқық қорғау органдарының халықпен өзара байланысы жақсаруы қажет. Бұл азаматтардың құқық қорғаушы органдарға деген сенімін арттырып, заңды сақтауға ынталандырады. Құқық қорғаушылар халыққа өз құқықтарын түсіндіруге, заңды орындауға қатысты көмек көрсетуі тиіс.

Құқықтық мәдениеттің қоғам үшін маңызы

Құқықтық мәдениеттің маңызы өте зор. Біріншіден, бұл қоғамдық тәртіпті сақтауға ықпал етеді. Егер халық өз құқықтары мен міндеттерін жақсы білсе, онда бұл өз кезегінде құқық бұзушылықтардың алдын алуға көмектеседі. Екіншіден, құқықтық мәдениет азаматтардың заңды қорғауын қамтамасыз етеді. Бұл құқықтық тәртіптің орнауына және әділеттіліктің күшейуіне ықпал етеді. Үшіншіден, құқықтық мәдениет қоғамның дамуымен тығыз байланысты. Құқықтық мәдениет жоғары деңгейде болған кезде қоғамның дамуы да жоғары болады.

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – бұл ұзақ мерзімді және кешенді процесс. Әрбір азаматтың құқықтық мәдениеті жоғары болған сайын, қоғамда тәртіп орнап, әділдік пен заңдылық қағидалары жүзеге асады. Бұл мемлекеттің тұрақты дамуы үшін өте маңызды. Құқықтық мәдениет, ең алдымен, халықтың білім деңгейімен және құқық қорғау органдарының жұмысымен байланысты. Тек құқықтық мәдениеттің деңгейі жоғары болған қоғам ғана дамыған және тұрақты болады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы