Шымкент. Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – қоғамдағы құқықтық нормаларды, заңдарды түсініп, оларды құрметтеу және сақтау мәдениетін дамыту үдерісі.

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – қоғамдағы құқықтық нормаларды, заңдарды түсініп, оларды құрметтеу және сақтау мәдениетін дамыту үдерісі. Құқықтық мәдениет – бұл адамның құқықтық нормаларды білуі, өз құқықтары мен міндеттерін түсінуі, оларды тәжірибеде дұрыс қолдану және заңды құрметтеу қабілеті. Ол қоғамдағы құқықтық тәртіптің негізі болып табылады және азаматтардың құқықтық жүйеге деген сенімін арттырады.

Құқықтық мәдениеттің маңызы

Құқықтық мәдениеттің маңыздылығы қоғамның тұрақтылығы мен әділдігінде жатыр. Құқықтық сауаты жоғары азаматтар өз құқықтарын біліп, заңды сақтауға тырысады, сонымен бірге қоғамның басқа мүшелерінің де құқықтарын құрметтейді. Бұл азаматтар арасында сенімнің қалыптасуына, қоғамдағы заңды және әділ тәртіптің орнауына ықпал етеді.

Құқықтық мәдениет елдің экономикалық және саяси дамуына да тікелей әсер етеді. Заңды дұрыс түсініп, оны құрметтеген қоғамда бизнес және инвесторлар сенім артып, тұрақты құқықтық ортаның болғаны маңызды. Бұл өз кезегінде мемлекетке жаңа экономикалық мүмкіндіктер мен даму перспективаларын береді.

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың негізгі жолдары

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың бірнеше негізгі жолдары бар. Әрбір азаматтың құқықтық сауатын арттыру, заңдарды тиімді қолдануға және қоғамда құқықтық тәртіп орнатуға бағытталған іс-шаралар кешені осы мәдениеттің негізін құрайды. Құқықтық мәдениетті қалыптастыру келесі шаралар арқылы жүзеге асады:

    1.    Білім беру жүйесі арқылы құқықтық сауаттылықты арттыру. Құқықтық мәдениеттің негізі мектепте қаланады. Оқушыларға құқық негіздерін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін үйрету олардың құқықтық санасының қалыптасуына ықпал етеді. Мектептерде заң негіздерін оқыту және құқықтық сауаттылықты арттыруға бағытталған іс-шаралар өткізудің маңызы зор.
    2.    Жоғары оқу орындарындағы құқықтық білім. Құқықтық білім беру жоғары оқу орындарында да маңызды рөл атқарады. Әр саладағы мамандардың құқықтық сауаттылығы олардың кәсіби қызметінде заң бұзушылықтардың алдын алуға мүмкіндік береді. Мысалы, медицина, экономика, журналистика сияқты түрлі салалардағы студенттерге құқықтық білім беру олардың кәсіби міндеттерін заңды түрде орындауына жағдай жасайды.
    3.    Азаматтық қоғамның рөлі. Құқықтық мәдениеттің дамуына азаматтық қоғам институттары үлкен ықпал етеді. Үкіметтік емес ұйымдар, құқық қорғау ұйымдары және қоғамдық қозғалыстар халықтың құқықтық сауатын арттыруға бағытталған тренингтер, семинарлар мен ақпараттық кампаниялар ұйымдастырады. Азаматтық қоғам өкілдері халыққа құқықтарын түсіндірумен қатар, оларды қорғау жолдарын да көрсетеді.
    4.    Мемлекеттік мекемелердің құқықтық ағартушылық жұмыстары. Мемлекеттік органдар да халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Құқық қорғау органдары мен сот жүйесі халықпен ашық жұмыс істеп, заңдардың қолжетімді әрі түсінікті болуын қамтамасыз етуі қажет. Сонымен қатар, мемлекеттің түрлі құрылымдары азаматтарға құқықтық кеңестер мен ақпараттық қолдау көрсетіп, заңды бұзбауға бағытталған алдын алу шараларын жүргізуі тиіс.
    5.    Медианың құқықтық мәдениетті қалыптастырудағы рөлі. Бұқаралық ақпарат құралдары құқықтық білімді насихаттауда маңызды рөл атқарады. Медиа арқылы құқықтық ағартушылық бағдарламалар, талқылаулар, заңдар туралы түсініктемелер халыққа қолжетімді болып, олардың құқықтық сауаты артады. Әсіресе теледидар, радио және интернет арқылы таратылатын құқықтық бағдарламалар азаматтардың заңды білуіне және түсінуіне оң әсер етеді.

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудағы қиындықтар

Құқықтық мәдениетті қалыптастыру барысында бірқатар қиындықтар туындауы мүмкін. Ең басты қиындықтардың бірі – халықтың құқықтық сауатының жеткіліксіздігі. Әсіресе ауылдық жерлерде құқықтық ақпараттың жетіспеушілігі, заңдарды дұрыс түсінбеу және құқық қорғау органдарымен байланыстың әлсіздігі құқықтық мәдениеттің дамуына кері әсерін тигізеді.

Тағы бір мәселе – заңдардың күрделілігі мен түсініксіздігі. Көптеген азаматтар заңдарды толық түсінбей, өз құқықтарын білмегендіктен, заң бұзушылықтар жасайды немесе құқықтық жүйеге сенімсіздік танытады. Сондықтан заңдардың қарапайым тілде түсіндіріліп, халыққа жеткізілуі маңызды.

Құқық қорғау органдары мен сот жүйесіне деген сенімнің төмендігі де құқықтық мәдениетті қалыптастыруға кедергі келтіреді. Егер азаматтар соттың әділдігіне немесе құқық қорғау органдарының әрекеттеріне сенім артпаса, олардың заңға деген құрметі төмендейді. Осыған байланысты құқық қорғау органдарын реформалау, олардың жұмысын ашық әрі әділ ету қажет.


Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – қоғамның құқықтық санасын дамыту мен тұрақтылығын қамтамасыз етудің маңызды шарты. Құқықтық мәдениеті жоғары қоғамда азаматтар заңға құрметпен қарап, өз құқықтары мен міндеттерін біледі, ал бұл өз кезегінде әлеуметтік тұрақтылық пен әділдіктің орнауына ықпал етеді.

Құқықтық мәдениетті қалыптастыру мемлекеттің, азаматтық қоғамның, білім беру жүйесінің және бұқаралық ақпарат құралдарының бірлескен жұмысы арқылы жүзеге асады. Әрбір азаматтың құқықтық сауатын арттыру және құқықтық жүйеге деген сенімді нығайту арқылы ғана құқықтық мәдениеті жоғары қоғам құруға болады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы