Түркістан ежелгі тарих пен рухани орталық

Түркістан: Ежелгі тарих пен рухани орталық

Тарихи деректерге сүйенсек, Түркістан атауы "түркілер елі, мекені" деген мағынаны білдіреді. Бұл қала Орталық Азия мен Тұран даласындағы ежелгі әрі маңызды мәдени және сауда орталығы болған. Түркістанның іргетасы V-VI ғасырларда қаланған және оның алғашқы атауы – Шавғар. Бұл атау сақ тілінде "Қаратау" деген мағынаны білдіреді.

Шавғардан Ясыға дейін

Араб жазбаларында Шавғар жайлы деректер кездеседі. Әл-Истахри ибн Кордаубех ат-Танрази өз жазбаларында: "Көне Шавғар ХІ ғасырға дейін өмір сүріп, одан кейін қала орталығы Ясыға көшті", – деп жазады. Ясы кейінірек Түркістан атауын иеленіп, аймақтың рухани және мәдени орталығына айналды.

Ұлы Жібек жолындағы маңызды орын

Шавғар қаласы Ұлы Жібек жолының маңызды торабы болды. Керуендер Сырдария бойымен жүріп, Отырар-Фараб және Шавғар арқылы өткен. Шавғардан кейін керуендер Янгикентке, одан әрі Қарақұм арқылы Хорезмге жеткен. Бұл сауда жолы қалаға экономикалық және мәдени тұрғыдан үлкен ықпал етті.

Қалалар өркендеген аймақ

Шавғар қаласының пайда болуы аймақтағы басқа да қалалардың дамуына ықпал етті. Оның айналасында Қарнақ, Шағылжан, Қарашық, Шур (Сури) секілді қалалар бой көтерді. Бұл аймақ отырықшы мәдениеттің өркендеген дәуірінде маңызды сауда және мәдени орталыққа айналды.

Түркістанның тарихи маңызы

Түркістан – тек Қазақстанның ғана емес, бүкіл түркі әлемінің рухани астанасы. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі бұл қаланың басты мәдени және рухани нышаны болып табылады. Әмір Темірдің бастамасымен XIV ғасырда салынған кесене тек архитектуралық шеберліктің үлгісі ғана емес, сонымен қатар түркі халықтарының ислам мәдениетін дәріптеудегі маңызды ескерткіш.

Қорытынды

Түркістанның тарихы тек Қазақстанның емес, бүкіл Орта Азияның өркениетімен тығыз байланысты. Ежелгі Шавғардан бастау алып, Ясы атауымен белгілі болған, кейін Түркістанға айналған бұл қала ғасырлар бойы сауда, мәдениет және руханият орталығы ретінде өркендеді. Бүгінгі Түркістан – ежелгі дәстүр мен заманауи даму тоғысқан мекен. 
Тілші: Жүрсінбай Аружан