Шымкенттің көне тарихы

Шымкенттің көне тарихы: Үш мың жылдықтың шежіресі

Шымкент – Қазақстанның ең көне және мәдени байлығы мол қалаларының бірі. Үш мың жылдан астам тарихы бар бұл мекен көптеген дәуірлердің куәгері болып, түрлі өркениеттердің орталығы қызметін атқарды. Тарихқа толы бұл қала өзінің ерекше географиялық орналасуымен, бай мәдени мұрасымен және тарихи маңызды оқиғаларымен танымал.

Ежелгі дәуірдің іздері

Шымкенттің тарихи тамыры өте тереңде жатыр. Археологтардың зерттеулері бойынша, қазіргі қала аумағы шамамен б.з.д. VIII-VII ғасырларда қоныс ретінде пайда болған. Бұл жер Ұлы Жібек жолының маңызды торабы ретінде қалыптасып, керуендер мен саудагерлердің тұрақты аялдамасына айналды. Сауда қатынастарының дамуы Шымкентті тек экономикалық емес, мәдени және рухани орталық ретінде танытты.

Ортағасырлық кезең: Шымкенттің гүлденуі

Орта ғасырларда Шымкент сауда мен қолөнердің орталығы болды. Қаланың дәл іргесінде ежелгі Сайрам (Исфиджаб) қаласы орналасқан, ол исламның таралуында маңызды рөл атқарған. Бұл кезеңде қаланың айналасында түрлі бекіністер, кесенелер мен басқа да сәулет нысандары бой көтерді. Сайрам-Өгем маңындағы тау өткелдері арқылы өткен керуендер аймаққа түрлі мәдениет пен білім әкелді.

Жоңғар шапқыншылығы мен қала тағдыры

XVII-XVIII ғасырларда Жоңғар шапқыншылығы кезінде Шымкент аймағы стратегиялық маңызға ие болды. Қала бірнеше рет қоршауға алынып, кейін қазақ хандарының иелігіне өтті. Бұл кезеңде қала халықтың батылдығы мен қайсарлығын көрсеткен тарихи оқиғалармен есте қалды.

Ресей кезеңі және Шымкенттің жаңғыруы

1864 жылы Шымкент Ресей империясының құрамына өтті. Бұл өзгеріс қаланың құрылысында, сауда байланыстарында және мәдени өмірінде жаңа кезеңнің басталуына себеп болды. Ресей билігі кезінде қалада жаңа мектептер, шіркеулер, фабрикалар салынып, заманауи инфрақұрылым дами бастады.

Шымкенттің бүгіні және тарихи мұрасы

Қазіргі уақытта Шымкент – Қазақстанның миллион тұрғыны бар ірі қалаларының бірі. Оның бай тарихы қаланың әрбір көшесінен, ескерткішінен және мұражайынан сезіледі. Қалада орналасқан «Ескі қалашық» тарихи-археологиялық кешені мен Сайрам ауданындағы көне нысандар бүгінгі ұрпаққа тарихи маңызды жәдігерлер ретінде қызмет етеді.

Шымкенттің көне тарихы – бұл тек өткеннің шежіресі емес, болашаққа жол ашатын іргетас. Қаланың мыңжылдықтар бойындағы өркендеуі мен сақталған мәдени мұрасы оны тек Қазақстанның ғана емес, бүкіл Орталық Азияның айрықша қаласы етеді. Бұл байлықты сақтау – келер ұрпақтың міндеті.

Шымкент – шежірелі тарих пен заманауи өмірдің үйлесімі. Оның көне дәуірден бүгінге дейінгі тарихы тек қала тұрғындары үшін ғана емес, бүкіл ел үшін мақтаныш. Шымкенттің өткеніне үңіліп, оның ерекше мәдениетін зерттеу әрқайсымыз үшін маңызды. 
Тілші: Түймебай Аяжан