Шымкент. Азаматтық қоғам жайлы

Азаматтық қоғам – бұл демократиялық мемлекеттің маңызды құрамдас бөлігі, онда азаматтар өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғап, қоғамның дамуындағы рөлін күшейтеді. Азаматтық қоғамның дамуы әртүрлі әлеуметтік топтардың, саяси және экономикалық құрылымдардың өзара әрекеттесуіне, қоғамдағы белсенді азаматтық ұстанымдарды нығайтуға, әрі тұрақты даму үшін қажет әлеуметтік-экономикалық жағдайларды қамтамасыз етуге негізделеді.

Азаматтық қоғамның қалыптасуы үшін ең алдымен халықтың азаматтық белсенділігі мен саяси санасының артуы қажет. Азаматтар қоғамда болып жатқан процестерге белсенді араласқанда ғана, азаматтық қоғам дами алады. Бұл белсенділік тек сайлау науқандарына қатысумен шектелмейді. Ол үкіметтік емес ұйымдарда (ҮЕҰ), қоғамдық қозғалыстар мен бастамаларда, еріктілер қызметінде көрініс табады. Азаматтық қоғамның күшеюі үшін оның мүшелері саяси сауатты болуы тиіс, өйткені тек білімді әрі хабардар азаматтар қоғамдық өмірдің түрлі салаларына белсене араласады.

Сонымен қатар, азаматтық қоғамның дамуы үшін мемлекет тарапынан демократиялық қағидаттардың сақталуы өте маңызды. Бұл жерде заң үстемдігі ерекше рөл атқарады, яғни мемлекет азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етіп, олардың қорғалуын қадағалауы тиіс. Егер азаматтар мемлекет заңдарына сенсе және олардың әділ орындалатынына көз жеткізсе, олар өз құқықтарын қорғауға белсене кіріседі. Осылайша, заң үстемдігі азаматтық қоғамның тұрақты дамуының негізі болады.

Азаматтық қоғамның маңызды институттарының бірі – бұл азаматтардың өз құқықтарын қорғауға, мүдделерін білдіруге және әртүрлі мәселелер бойынша шешім қабылдауға қатысатын қоғамдық ұйымдар. Үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) азаматтық қоғамның белсенді күштерінің бірі болып табылады. Олар экологиялық мәселелерден бастап, адам құқықтарын қорғауға дейінгі кең ауқымды мәселелермен айналысады. Мұндай ұйымдар азаматтардың билік құрылымдарымен қарым-қатынасын жеңілдетіп, олардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға көмектеседі.

Сонымен қатар, азаматтық қоғам дамуы үшін мемлекет пен азаматтар арасында сенімнің болуы аса маңызды. Егер мемлекет азаматтардың пікіріне құлақ асып, олардың ұсыныстарын ескерсе, бұл екіжақты сенімді нығайтады. Өз кезегінде, сенім азаматтық қоғам институттарының тұрақтылығын арттырады және азаматтардың қоғамдық белсенділігін арттырады.
Азаматтық қоғамның дамуы үшін тағы бір маңызды фактор – сөз бостандығы мен еркін ақпарат алмасу мүмкіндігі. Егер азаматтар еркін пікір білдіріп, БАҚ пен басқа да ақпарат көздері арқылы өз көзқарастарын тарата алса, олар қоғамдағы маңызды мәселелерді талқылауға белсене қатысады. Ақпаратқа еркін қол жеткізу азаматтардың хабардарлығын арттырып, олардың әлеуметтік-саяси белсенділігін күшейтеді. Сөз бостандығы мен тәуелсіз БАҚ азаматтық қоғамның тірегі ретінде маңызды рөл атқарады.

Экономикалық тұрақтылық та азаматтық қоғамның дамуына ықпал етеді. Егер елдің экономикасы тұрақты және адамдардың күнделікті өмірге қажетті материалдық жағдайлары қамтамасыз етілсе, азаматтар өздерінің әлеуметтік және саяси құқықтары мен міндеттеріне көбірек назар аудара бастайды. Экономикалық тұрақсыздық жағдайында азаматтардың басым бөлігі тек жеке мәселелерін шешуге мәжбүр болады, бұл азаматтық қоғамның дамуын тежейді.

Қорытындылай келе, азаматтық қоғамның дамуы күрделі және ұзақ мерзімді процесс. Бұл тек мемлекет тарапынан ғана емес, қоғамның әрбір мүшесінің белсенді қатысуын талап етеді. Азаматтар өз құқықтарын қорғап, қоғам өміріне белсенді араласса, азаматтық қоғам нығая түседі. Тек осындай қоғамда әлеуметтік әділеттілік, заңның үстемдігі және азаматтардың құқықтары мен бостандықтары толық жүзеге аса алады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы