Түркістан облысы. Алкогольге және шылым шегуге қарсы шаралар қоғамның денсаулығын қорғау, өмір сүру ұзақтығын арттыру және өмір сапасын жақсарту үшін мемлекет тарапынан және халықаралық тәжірибеге сүйене отырып жүзеге асырылуда.

Алкогольге және шылым шегуге қарсы шаралар қоғамның денсаулығын қорғау, өмір сүру ұзақтығын арттыру және өмір сапасын жақсарту үшін мемлекет тарапынан және халықаралық тәжірибеге сүйене отырып жүзеге асырылуда. Бұл шаралар бірнеше бағытта жұмыс істейді, олардың ішінде заңнамалық шектеулер, салықтық шаралар, медициналық көмек және қоғамдық насихат бар.

1. Заңнамалық реттеу

Қазақстан Республикасында алкоголь мен шылым шегуге қарсы бірнеше заңдар мен нормативтік актілер қабылданған. 2020 жылы қабылданған “Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы” кодексі халықтың денсаулығын нығайтуға бағытталған. Осы кодекске сәйкес:

    •    21 жасқа толмаған азаматтарға алкоголь мен темекі өнімдерін сатуға тыйым салынады;
    •    Қоғамдық орындарда шылым шегуге қатаң шектеулер енгізілді. Әуежайларда, теміржол вокзалдарында және жұмыс орындарында арнайы белгіленген орындардан тыс жерлерде шылым шегуге тыйым салынған.
    •    Алкогольді сағат 21:00-ден кейін сатуға тыйым салынады, сонымен қатар мереке күндері кейбір аймақтарда мүлдем сатылмайды.

Бұл заңдар азаматтардың құқықтарын шектеп қана қоймай, сонымен қатар олардың денсаулығын қорғауға бағытталған. Қазақстанда алкоголь мен темекі өнімдерінің жарнамасына толық тыйым салынған, ал дүкендерде алкогольді өнімдерді көрнекі орындарға қоюға шектеу бар.

2. Салықтық шаралар

Алкоголь мен темекі өнімдеріне акциз салығының жоғарылауы бұл тауарлардың қымбаттауына әкеледі. Қымбаттаған өнімдерге сұраныстың төмендейтіні белгілі, сондықтан салықты көбейту — бұл өнімдерге қолжетімділікті шектеудің тиімді жолы. Қазақстанда темекіге акциздер жыл сайын көтеріледі. Мысалы, 2023 жылы акциз мөлшері тағы да көтерілді, бұл шылым шегушілер санының азаюына ықпал етеді.

Сонымен қатар, мемлекет шылым шегуді және алкогольді тұтынуды азайту үшін осы өнімдерге қосымша қаржы салу арқылы халықты әлеуметтік және медициналық қолдауға бағытталған қаражатты арттыруда.

3. Денсаулық сақтау және алдын алу бағдарламалары

Қазақстанда салауатты өмір салтын насихаттау мемлекеттік деңгейде қолдау тауып отыр. Денсаулық сақтау министрлігі шылым шегу мен алкогольге тәуелділікке қарсы арнайы бағдарламалар дайындаған. Бұл бағдарламаларда негізгі бағыттар:

    •    Мектептер мен жоғары оқу орындарында салауатты өмір салтын дәріптеу;
    •    Халық арасында, әсіресе жасөспірімдер мен жастар арасында темекі шегудің және алкоголь тұтынудың зияны туралы түсіндірме жұмыстарын жүргізу;
    •    Алдын алу шаралары арқылы халықтың зиянды әдеттерге бейімділігін азайту.

Денсаулық сақтау мекемелерінде арнайы скринингтік бағдарламалар жүзеге асырылып, азаматтарға тегін медициналық көмек көрсетіледі. Тәуелділіктен зардап шегетін адамдарға қалпына келтіру орталықтары мен психологтар көмек көрсетеді. Бұл орталықтарда шылым мен алкогольге тәуелді адамдардың денсаулығын қалпына келтіруге бағытталған емдеу және терапия бағдарламалары жүргізіледі.

4. Қоғамдық насихат

Шылым шегуге және ішімдікті тұтынуға қарсы қоғамдық насихаттың маңызды рөлі бар. Қазақстанда мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) алкоголь мен шылымға қарсы көптеген науқандар жүргізуде. Жарнамалар, әлеуметтік бейнероликтер және ақпараттық плакаттар халықты зиянды әдеттерден бас тартуға шақырады. Мысалы, “Темекі шегуді тастаңыз — өміріңізді сақтаңыз” немесе “Ішімдік — отбасының жауы” сияқты науқандар халықтың назарын аударып келеді.

Мектептер мен университеттерде, жұмыс орындарында, медицина орталықтарында арнайы дәрістер мен семинарлар өткізіледі. Мұндай шаралар жастар арасында салауатты өмір салтының насихатталуына оң әсер етеді.

5. Медициналық көмек

Шылым шегу мен алкогольге тәуелділіктен арылу үшін медициналық және психологиялық қолдау көрсету шаралары мемлекет тарапынан жүзеге асырылады. Қазақстанда арнайы тәуелділік орталықтары мен диспансерлер жұмыс істейді. Бұл мекемелерде адамдарды алкоголь және темекі тәуелділігінен емдеу, кеңес беру, реабилитация және психотерапия қызметтері көрсетіледі. Оған қоса, темекі мен ішімдікке тәуелділікпен күресу үшін шылым шегушілерге арналған ыстық желілер жұмыс істейді.

6. Халықаралық тәжірибе

Қазақстан алкоголь мен шылымға қарсы күресте халықаралық ұйымдардың тәжірибесін қолданады. Әсіресе, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) ұсынымдарына сәйкес шаралар қабылданады. Мысалы, ДДҰ темекі өнімдеріне акциздерді көбейту, темекі қаптамаларына қорқынышты бейнелер қою және қоғамдық орындарда шылым шегуге тыйым салуды ұсынады. Қазақстан да осындай шараларды енгізді.

Темекі мен алкогольге қарсы күресте табысты елдер қатарында Финляндия, Норвегия, Австралия және Канада бар. Бұл елдерде зиянды әдеттерге қарсы қатаң шектеулер қойылған және насихаттау кең ауқымды түрде жүзеге асырылған. Қазақстан осы тәжірибелерді өз жүйесінде қолдану арқылы халықтың денсаулығын қорғауды көздейді.

7. Алкоголь мен шылым шегуге қарсы сананы дамыту

Қоғамның өзінде зиянды әдеттерге деген көзқарасты өзгерту — маңызды мақсаттардың бірі. Азаматтардың өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауы және зиянды әдеттерден бас тартуға ниет білдіруі үшін мемлекет пен ҮЕҰ бірлесіп жұмыс жүргізуде. Мектептер мен жоғары оқу орындарында оқушылар мен студенттерге темекі мен алкогольдің зияны туралы тренингтер мен оқу бағдарламалары енгізілді. Жастарды спортқа, шығармашылыққа және қоғамдық қызметке тарту арқылы олардың дені сау өмір сүруін қамтамасыз етуге тырысады.

Осылайша, Қазақстанда алкогольге және шылым шегуге қарсы шаралар кешенді түрде жүргізіліп жатыр, бұл халықтың салауатты өмір салтына көшуіне септігін тигізеді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы