Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту: қоғамның моральдық және құқықтық мәдениетін нығайту

Сыбайлас жемқорлық қоғамның барлық саласына теріс ықпал ететін құбылыс болып табылады, сол себепті сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту мемлекет дамуының маңызды құрамдас бөлігіне айналуы тиіс. Қоғамдық сананы өзгерту, адамдардың адалдық пен әділдікке деген көзқарасын нығайту арқылы жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін арттыруға болады.

1. Жемқорлықтың әлеуметтік әсері және оның салдары

Сыбайлас жемқорлық – мемлекет пен қоғамның тұрақты дамуына кедергі келтіретін әлеуметтік құбылыс. Ол адамдар арасындағы сенімсіздікті арттырады, мемлекеттік құрылымдар мен заңдар жүйесіне күмән келтіреді. Жемқорлықтың кең таралуы экономикалық дамуды баяулатып қана қоймай, елдің халықаралық аренадағы беделіне де нұқсан келтіреді. Сондықтан бұл құбылыспен күресу үшін тек құқықтық шаралар жеткіліксіз, сонымен қатар адамдардың санасын, моральдық құндылықтарын қалыптастыру қажет.

2. Қоғамдық сананы өзгерту: адалдық пен әділдік құндылықтарын нығайту

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте басты назар қоғамдық сананы өзгертуге аударылуы тиіс. Бұл, ең алдымен, адалдық, әділдік және жауапкершілік сияқты моральдық құндылықтарды нығайтуды білдіреді. Әрбір азамат өз өмірінде сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілік ұстанымын қалыптастыруы керек. Бұл құндылықтарды мектептен бастап оқыту маңызды: балалар мен жастарға адалдық пен әділдіктің маңыздылығын үйрету арқылы қоғамның болашағын қалыптастырамыз.

3. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамытуда білім беру жүйесінің рөлі зор. Мектептерде, колледждерде және университеттерде сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бойынша арнайы курстар енгізу арқылы жастарды құқықтық мәдениетке үйретуге болады. Сонымен қатар, білім беру процесіне жемқорлықтың алдын алу шараларын енгізу арқылы болашақта әділ қоғамның негізін қалау маңызды. Білім алушылардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін дамыту олардың құқықтық сауаттылығын арттырып, қоғамдық өмірге белсенді араласуына септігін тигізеді.

4. Мемлекеттік қызметтегі ашықтық пен есептілік

Мемлекеттік органдардағы ашықтық сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің маңызды аспектісі болып табылады. Мемлекеттік қызметкерлердің есептілігі мен ашықтығын қамтамасыз ету арқылы жемқорлыққа қарсы сана қалыптасады. Әрбір шенеунік өз қызметінде адалдық пен әділдік қағидаларын сақтауы тиіс, ал қоғам оларға сенім арта алатындай деңгейде болуы керек. Мемлекеттік қызметкерлердің жұмысын тәуелсіз бақылау, олардың табыстары мен мүліктерін жариялау бұл бағыттағы маңызды қадамдардың бірі болып саналады.

5. Азаматтық қоғамның белсенділігі

Азаматтық қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске белсенді қатысуы сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамытуда шешуші рөл атқарады. Үкіметтік емес ұйымдар, белсенділер және қарапайым азаматтар сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және оған қарсы күреске өз үлестерін қоса алады. Азаматтық қоғам арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қоғамдық бақылау мен қадағалау механизмдері жұмыс істеп, билік органдарының іс-әрекеттеріне мониторинг жүргізіледі. Сонымен қатар, қоғам жемқорлыққа қарсы ақпараттық науқандар мен ағартушылық іс-шараларды белсенді түрде ұйымдастыруы тиіс.

6. Мемлекеттік сатып алу және цифрландыру

Мемлекеттік сатып алу процестерінің ашықтығын қамтамасыз ету де сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің маңызды қадамы. Қазақстанда мемлекеттік сатып алу жүйесін цифрландыру арқылы шенеуніктер мен кәсіпкерлер арасындағы сыбайлас жемқорлық мүмкіндіктерін азайтуға бағытталған реформалар енгізілуде. Электронды платформалар арқылы сатып алу процестерін ашық әрі әділ өткізу мемлекет пен халықтың сыбайлас жемқорлыққа деген көзқарасын өзгертеді.

7. Халықаралық тәжірибе

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте Қазақстан халықаралық тәжірибені белсенді түрде қолдануда. Әлемдегі озық елдердің сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттары мен заңнамаларын зерттеп, оларды Қазақстанда енгізу арқылы сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетуге болады. Бұл бағытта мемлекет «Transparency International» және басқа да халықаралық ұйымдармен ынтымақтасып, Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы рейтингісін жақсарту үшін жұмыс істеуде.

8. Ақпараттық технологиялардың рөлі

Ақпараттық технологиялар сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте маңызды рөл атқарады. Электрондық үкімет және онлайн қызметтер жемқорлық тәуекелдерін азайтып қана қоймай, мемлекеттік қызметтердің ашықтығын арттырады. Сонымен қатар, әлеуметтік желілер арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы науқандар мен ақпараттық материалдар тарату қоғамда жемқорлыққа қарсы көзқарасты нығайтуға ықпал етеді.

9. Құқық қорғау органдарының рөлі

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте құқық қорғау органдарының жұмысы маңызды. Олар тек сыбайлас жемқорлық фактілерін анықтап қана қоймай, сонымен бірге қоғамдағы жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға атсалысуы керек. Құқық қорғау органдарының тәуелсіздігі мен кәсібилігі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін арттырады.

10. Мәдениет пен өнер арқылы жемқорлыққа қарсы күрес

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамытуда мәдениет пен өнердің де орны ерекше. Театрлар, кинолар, әдеби шығармалар арқылы сыбайлас жемқорлықтың зиянын көрсету, әділдік пен адалдықты насихаттау қоғамда жемқорлыққа қарсы көзқарастың дамуына ықпал етеді. Сонымен қатар, шығармашылық және мәдени ортадағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы акциялар мен іс-шаралар адамдардың санасында осы мәселеге деген жауапкершілікті арттырады.

Қорытынды

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту – бұл тек заңнамалық реформалармен шектелмейтін, ұзақ мерзімді әрі кешенді процесс. Адамдардың құқықтық мәдениетін арттыру, моральдық құндылықтарды нығайту және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы хабардарлықты күшейту арқылы ғана бұл құбылыстың алдын алуға және оның қоғамға тигізетін зиянын азайтуға болады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы