Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту – бұл ұзақ мерзімді, кешенді және қоғамның барлық мүшелерін қамтитын процесс. Сыбайлас жемқорлық қоғамның дамуына кері әсерін тигізеді, сол себепті әрбір азаматтың және мемлекеттік органдардың жемқорлыққа қарсы көзқарасын нығайту маңызды. Бұл бағытта Қазақстан мемлекеті бірнеше бағытта белсенді жұмыс істеп келеді.

1. Жемқорлықтың алдын алуға бағытталған заңнамалық реформалар

Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін Қазақстанда бірқатар заңнамалық реформалар енгізілді. Мысалы, 2015 жылы қабылданған «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң қоғамның барлық саласында жемқорлыққа қарсы іс-қимылдарды реттейтін негізгі құқықтық құжат болып табылады. Бұл заң жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын алу, оларды анықтау, жолын кесу және тергеу шараларын қамтиды. Заңға сәйкес, мемлекеттік қызметкерлер мен жеке сектордағы тұлғаларға сыбайлас жемқорлық әрекеттері үшін қатаң жауапкершілік қарастырылған.

2. Ашық және есеп беретін мемлекет қалыптастыру

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту үшін мемлекеттік органдардың ашықтығы мен есептілігі маңызды рөл атқарады. Мемлекеттік қызмет көрсету процестерін автоматтандыру арқылы сыбайлас жемқорлыққа жол бермеу шаралары жүзеге асырылуда. Электрондық үкімет, онлайн қызметтер, мемлекеттік сатып алу жүйелерінің цифрландырылуы жемқорлық тәуекелдерін төмендетіп, шенеуніктердің қызметіне деген сенімділікті арттырады. Қазақстандағы «Ашық бюджет» платформасы мемлекеттік қаржының қайда және қалай жұмсалатыны туралы ақпаратты қолжетімді етеді.

3. Білім беру және ақпараттық науқандар

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тек құқықтық шаралармен шектелмей, халықтың құқықтық сауаттылығын арттыруды да қамтиды. Білім беру мекемелерінде сыбайлас жемқорлықтың зияны, оның қоғамға тигізетін кері әсері туралы арнайы сабақтар өткізіледі. Сонымен қатар, үкімет және үкіметтік емес ұйымдар арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қоғамдық іс-шаралар ұйымдастырылып, халық арасында жемқорлыққа қарсы көзқарасты қалыптастыру мақсатында ақпараттық науқандар жүргізіледі. Әлеуметтік желілерде және медиа кеңістікте сыбайлас жемқорлыққа қарсы бейнероликтер, мақалалар, пікірталастар кеңінен таратылады.

4. Халықаралық стандарттарға сәйкес реформалар

Қазақстан халықаралық стандарттарға сәйкес сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты дамытуға баса назар аударады. Мысалы, Қазақстанның «Transparency International» сияқты халықаралық ұйымдармен серіктестігі жемқорлықты болдырмау және оған қарсы күрес саласында озық тәжірибелерді енгізуге мүмкіндік береді. Халықаралық рейтингтерге қатысу арқылы мемлекет сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте өз позициясын жақсартып, бұл саладағы реформалардың тиімділігін арттырады.

5. Қоғамдағы жемқорлыққа қарсы мәдениет

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыру – бұл қоғамда әділдік, адалдық және жауапкершілік сияқты құндылықтарды нығайтуға бағытталған процесс. Бұл мәдениетті мектеп қабырғасынан бастап, мемлекеттік қызметке дейін енгізу қажет. Әлеуметтік институттар арқылы жемқорлыққа төзбеушілік көзқарас қалыптасады. Бұқаралық ақпарат құралдары да сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте маңызды рөл атқарады. Қоғамда әділдікті насихаттап, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресудің маңыздылығын үнемі жариялап отыру сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті дамытуға ықпал етеді.

6. Жемқорлықты болдырмаудың алдын алу шаралары

Жемқорлықты болдырмаудың тиімді шараларының бірі – бақылау жүйелерін күшейту. Мемлекеттік органдардың қызметін тәуелсіз бақылау және аудит органдары арқылы тексеру, қызметкерлердің адалдығын тексеретін жүйелерді енгізу жемқорлықтың алдын алуда маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, мемлекеттік сатып алу процестерінің ашықтығын қамтамасыз ету үшін заманауи электрондық платформалар пайдаланылады. Бұл жемқорлық тәуекелдерін азайтып, бюджеттік қаржыны дұрыс пайдалануына бақылау жасайды.

7. Жеке сектордағы жемқорлықпен күрес

Жеке секторда да сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқарасты нығайту маңызды. Кәсіпорындар мен компаниялар арасында адалдық қағидаларын сақтау үшін арнайы кодекстер мен корпоративтік стандарттар енгізіледі. Жеке сектордағы жемқорлық тәуекелдерін азайту үшін мемлекеттік және жеке компаниялар арасындағы ынтымақтастық күшейтілуде. Кәсіпкерлер мен бизнес өкілдері арасында жемқорлыққа төзбеушілік мәдениетін қалыптастыру арқылы қоғамда адалдық пен ашықтық қағидаларын нығайтуға болады.

8. Қоғамдық бақылау және үкіметтік емес ұйымдардың рөлі

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте азаматтық қоғам мен үкіметтік емес ұйымдар маңызды рөл атқарады. Олар мемлекеттік органдардың қызметін бақылап, сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін ұсыныстар жасап, түрлі зерттеулер жүргізеді. Қоғамдық бақылау жүйесі арқылы сыбайлас жемқорлыққа қатысты ақпаратты жариялау және оны тергеу үдерістеріне араласу жүзеге асырылады. Азаматтық қоғамның белсенділігі мемлекеттік органдардың ашықтығын арттыруға және жауапкершілік деңгейін күшейтуге септігін тигізеді.

Қорытынды

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана – бұл қоғамда әділдік, адалдық және ашықтық құндылықтарын нығайтуға бағытталған ұзақ мерзімді процесс. Мемлекет, азаматтық қоғам және жеке сектордың бірлескен іс-қимылдары арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес табысты болмақ. Құқықтық реформалар, білім беру жүйесі, ақпараттық науқандар, сондай-ақ мемлекеттік органдардың ашықтығы мен есептілігі сыбайлас жемқорлықты жою жолындағы маңызды қадамдар болып табылады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы