Түркістан облысы. Қоғамның әрбір мүшесінің сыбайлас жемқорлықты қабылдамау мәдениетін қалыптастыруға бағытталған шаралар жүйесі

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту – бұл күрделі әрі көп қырлы процесс, қоғамның әрбір мүшесінің сыбайлас жемқорлықты қабылдамау мәдениетін қалыптастыруға бағытталған шаралар жүйесі. Бұл үдерісте мемлекет, азаматтық қоғам, БАҚ және жеке азаматтар бірлесіп жұмыс істейді. Төменде сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамытуға қатысты қосымша мәліметтер беріледі:

1. Сыбайлас жемқорлықтың теріс әсерлерін түсіндіру

Сыбайлас жемқорлық тек заң бұзушылық емес, ол экономикалық және әлеуметтік даму процесіне зиян тигізеді. Жемқорлық:

Мемлекеттің экономикалық әлеуетін төмендетеді, себебі ол инвестициялардың қысқаруына әкеледі;
Қоғамдағы теңсіздікті күшейтеді, әлеуметтік әділеттілікті бұзады;
Қоғамның мемлекеттік билікке деген сенімін әлсіретеді, заң үстемдігін төмендетеді.

Осы әсерлерді терең түсінетін қоғам жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыруға мүдделі болады.

2. Құқықтық сауаттылықты арттыру

Азаматтардың құқықтық сауаттылығын көтеру маңызды рөл атқарады. Құқықтық білім беру арқылы адамдар өз құқықтарын біліп, жемқорлыққа тап болған жағдайда тиісті шараларды қолдануға қабілетті болады. Білім беру мекемелерінде, жұмыс орындарында және қоғамдық ортада құқықтық оқыту курстарын ұйымдастыру сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте тиімді құрал бола алады.

3. Мемлекеттік қызметтегі ашықтық пен жауапкершілік

Мемлекеттік қызметтегі ашықтық сыбайлас жемқорлыққа қарсы маңызды механизм болып табылады. Әрбір мемлекеттік қызметкер өз қызметі үшін жауапкершілік алуы және оның әрекеттері ашық әрі бақылауға алынатын болуы керек. Бұл бағытта:

Электронды қызмет көрсету процестерін енгізу жемқорлық қаупін азайтады, себебі азаматтар қызметтерді ешқандай делдалсыз тікелей ала алады;
Мемлекеттік қызметкерлердің декларацияларының ашықтығы, яғни олардың табыстары мен шығындарының толықтай жариялануы, қоғамның оларды бақылауға мүмкіндік береді.

4. Азаматтық қоғам мен БАҚ-тың рөлі

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана мен мәдениетті қалыптастыруда азаматтық қоғам ұйымдары мен бұқаралық ақпарат құралдары шешуші рөл атқарады. Олар:

Жемқорлық фактілерін жариялауға және оларға қоғамның назарын аударуға мүмкіндік береді;
Қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға белсенді қатысуын қамтамасыз етеді;
Мемлекеттік органдардың ашықтығын және есептілігін талап етіп, қоғамдық бақылауды жүзеге асырады.

БАҚ арқылы жемқорлықпен күрес жолындағы жеңістер мен жетістіктер көрсетіліп, азаматтардың бұл мәселені шешуге деген сенімі арта түседі.

5. Жемқорлықтың алдын алудың превентивті шаралары

Сыбайлас жемқорлықпен күрес тек жазалау шараларына емес, алдын алу және болдырмау бағытындағы жұмыстарға да негізделуі керек. Бұл бағыттағы басты шаралар:

Мемлекеттік органдардың жұмысын автоматтандыру және сандық форматқа көшіру, бұл жемқорлық тәуекелдерін азайтады;
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәуекелдерді бағалау жүйесін енгізу, ол мемлекеттік органдар мен жеке сектордағы процестерді талдап, жемқорлыққа бейім салаларды анықтайды;
Жемқорлыққа қарсы заңнаманы жетілдіру және заң бұзушылықтар үшін қатаң жазалар енгізу.

6. Халықаралық тәжірибе және ынтымақтастық

Сыбайлас жемқорлықпен күресте халықаралық тәжірибе маңызды рөл атқарады. Қазақстан әлемдік тәжірибені пайдаланып, жемқорлыққа қарсы күресте бірқатар халықаралық ұйымдармен ынтымақтасады. Бұл бағытта:

Тәжірибе алмасу арқылы жемқорлықпен күрестің озық үлгілерін өз тәжірибесіне енгізу;
Халықаралық конвенцияларға қосылу және шет елдермен бірлесіп жұмыс жасау жемқорлықтың алдын алу мен оны болдырмау шараларын күшейтеді.

7. Жеке және іскерлік этиканы нығайту

Жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыруда жеке және іскерлік этика маңызды орын алады. Әрбір адам өз іс-әрекетінде адалдық пен жауапкершілікті ұстануы керек. Мемлекеттік органдар мен жеке секторда этикалық нормаларды сақтау сыбайлас жемқорлықтың алдын алу тетіктерінің бірі болып табылады.

Қорытынды

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту қоғамдағы өзгерістерге және әрбір адамның сыбайлас жемқорлықпен күресте белсенді рөл атқаруына негізделеді. Бұл үшін құқықтық білім беру, мемлекеттік қызметтегі ашықтық пен қоғамның белсенділігі басты факторлар болып табылады. Жемқорлыққа қарсы сананы дамытпай, толық жемқорлықсыз қоғам құру мүмкін емес, сондықтан бұл бағыттағы жұмыстар тұрақты және жүйелі түрде жүргізілуі қажет.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы