Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлық – қоғамға үлкен зиян келтіретін теріс әрекеттердің бірі

Сыбайлас жемқорлық – қоғамға үлкен зиян келтіретін теріс әрекеттердің бірі, себебі ол мемлекет пен азаматтардың арасындағы сенімді бұзып, дамуды тежейді. Бүгінде сыбайлас жемқорлықпен күресу еліміздегі ең маңызды міндеттердің қатарында тұр. Бұл бағытта тек заңнамалық шаралар ғана емес, адамдардың санасын өзгерту, сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқарасты қалыптастыру маңызды рөл атқарады. Жемқорлыққа қарсы сананы дамыту дегеніміз – қоғамдағы әрбір адамның жемқорлыққа қарсы тұруы және бұл әрекеттің дұрыс емес екендігін саналы түрде түсінуі.

Сыбайлас жемқорлықтың қоғамға әсері

Сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін әсері көп. Ол экономикаға, саясатқа, білімге, денсаулыққа және басқа да маңызды салаларға зиянын тигізеді. Мысалы, сыбайлас жемқорлық экономикалық дамуды тежейді. Шағын және орта бизнеске қолдау көрсету орнына, кейде шенеуніктер өздеріне пайда әкелетін іс-әрекеттерге басымдық береді. Соның салдарынан адал жұмыс істейтін кәсіпкерлер қиындықтарға тап болып, бәсекеге қабілеттілік төмендейді.

Саясаттағы жемқорлық мемлекет басқару сапасын әлсіретеді, себебі маңызды шешімдер әділдікке емес, өзара таныстыққа немесе параға негізделуі мүмкін. Денсаулық саласында да жемқорлықтың теріс ықпалы бар – адамдарға қызмет көрсету сапасы нашарлайды, дәрі-дәрмек бағасы артады, ал кейбір азаматтар тіпті медициналық қызметтен тыс қалуы мүмкін. Білім саласында жемқорлық болса, сапалы білім алу мүмкіндігі төмендеп, дарынды жастардың дамуына кедергі келтіреді.

Жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыру

Сыбайлас жемқорлықты жою үшін ең алдымен адамдардың санасын өзгертетін тиімді шаралар қажет. Бұл шаралардың бірі – жастарға сыбайлас жемқорлықтың зиянын түсіндіру, оларға дұрыс құндылықтарды сіңіру. Мектептерде, жоғары оқу орындарында осы мәселеге қатысты ашық сабақтар, семинарлар ұйымдастыру өте маңызды. Жастарға адалдық, әділдік және тазалық құндылықтарын қалыптастыру қажет. Мұндай тәрбиелеу жұмыстарының арқасында олар сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқараспен өседі және болашақта жемқорлыққа төзімсіз болады.

Жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыру үшін қоғамда әділеттіліктің маңызын түсіндіретін ақпараттық науқандар қажет. Бұқаралық ақпарат құралдарында, әлеуметтік желілерде жемқорлыққа қарсы материалдар жариялап, қоғамның назарын осы мәселеге аударған жөн. Ақпараттық науқандардың мақсаты – әрбір азаматтың жемқорлықтың зиянын түсінуіне көмектесу және оның алдын алуға ынталандыру.

Отбасындағы тәрбие

Жемқорлыққа қарсы сана қалыптастырудың тағы бір тиімді жолы – отбасында дұрыс тәрбие беру. Ата-аналар өз балаларына әділдік, адалдық және жауапкершілік құндылықтарын үйретуі керек. Балалар осы құндылықтарды өз отбасында көріп, өсіп-өнуі қажет. Мысалы, ата-аналар балаларымен бірге сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін әсері туралы сөйлесіп, оның қандай теріс жақтары бар екенін түсіндіре алады. Бала кезінен әділдікті, адалдықты түсініп өскен бала, болашақта сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқараспен өмір сүреді.

Білім беру саласындағы рөл

Білім беру жүйесінде де сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыру жұмыстары маңызды орын алады. Мектепте, колледжде, университетте оқушыларға адалдық, әділдік, тазалық құндылықтарын түсіндіретін арнайы бағдарламалар жүргізу керек. Сонымен қатар, оқытушылар мен студенттердің арасында жемқорлыққа төзімсіздік қалыптастыру үшін бақылау жүйелерін орнату қажет. Мысалы, оқушылар мен студенттерге сыбайлас жемқорлықтың зиянын, оның адам мен қоғам өміріне әсерін түсіндіретін лекциялар ұйымдастыру арқылы осы мәселеге назар аударуға болады.

Әрбір азаматтың жауапкершілігі

Сыбайлас жемқорлықты жоюға әрбір азамат үлесін қосуы тиіс. Әр адам заңды құрметтеуді, әділдік пен адалдықты сақтауды өзіне міндет санауы керек. Мысалы, пара сұраған адамды көрсе, оны тиісті орындарға хабарлау керек. Сондай-ақ, сыбайлас жемқорлықпен күресудің бір жолы – адал жұмыс істеу, басқаларға үлгі болу. Әрбір азамат өз қызметінде әділдік, адалдықты сақтау арқылы қоғамға үлес қосады.

Қазіргі уақытта елімізде жемқорлыққа қарсы түрлі заңнамалық шаралар қабылданған. Дегенмен, заңның өздігінен нәтиже беруі жеткіліксіз. Ол үшін әрбір адам жемқорлықты дұрыс түсініп, оған қарсы тұрғысы келетін деңгейге жетуі қажет.

Мемлекеттік деңгейде сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар

Мемлекеттік деңгейде сыбайлас жемқорлыққа қарсы арнайы органдар, комитеттер жұмыс істейді. Олар заңнамалық шараларды орындау, сыбайлас жемқорлық фактілерін анықтау, тергеу жүргізу сияқты міндеттерді атқарады. Мысалы, Қазақстанда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі жұмыс істеп келеді. Бұл агенттік әрбір сыбайлас жемқорлық ісін ашық түрде қарастырып, азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған. Агенттіктің негізгі мақсаты – сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету, азаматтарға әділдік пен адалдыққа негізделген орта қалыптастыру.

Ақпараттық технологиялардың рөлі

Бүгінде ақпараттық технологиялар сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте маңызды рөл атқарады. Мемлекеттік қызметтерді электронды форматқа көшіру арқылы адамдардың шенеуніктермен тікелей байланысын азайтуға болады, бұл өз кезегінде сыбайлас жемқорлықты төмендетеді. Электрондық үкімет қызметтері арқылы кез келген адам мемлекеттік қызметтерді оңай және ашық түрде ала алады. Мысалы, құжаттар рәсімдеу, анықтама алу, медициналық қызметтерді пайдалану – барлығы электронды үкімет порталы арқылы жүзеге асырылады, бұл сыбайлас жемқорлық қаупін төмендетуге көмектеседі.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыру – қоғамның дамуындағы ең маңызды қадамдардың бірі. Бұл мәселеге тек қана заңды шаралармен шектелмей, әрбір адамның санасына әсер ету арқылы шешім табуға болады. Жемқорлыққа қарсы көзқарасты қалыптастыру үшін отбасында, білім беру жүйесінде, жұмыс орнында, бүкіл қоғамда жемқорлыққа қарсы түсінік беру жұмыстары қажет. Әрбір азамат әділдік пен адалдыққа негізделген құндылықтарды ұстанып, өз ортасында сыбайлас жемқорлықты жоюға атсалысуы қажет.

Мемлекет, қоғам, отбасы және жеке азаматтардың бірлескен әрекеттері ғана сыбайлас жемқорлықты жеңуге мүмкіндік береді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана дамыған сайын қоғам әділдікке, ашықтыққа, тазалыққа негізделген ортаға айналады. Тек сонда ғана біз сыбайлас жемқорлықсыз, дамыған, әділетті қоғамда өмір сүре аламыз.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы