Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыру ұзақ және үздіксіз жұмысты талап етеді.

Сыбайлас жемқорлық — қоғамның дамуын тежейтін, экономикалық өсімге, әділдік пен құқықтық тәртіпке зиян келтіретін теріс құбылыс. Әлем елдері бұл мәселенің алдын алуға бағытталған түрлі шаралар қолдануда. Жемқорлық тек қана заң бұзу емес, ол моральдық құндылықтарға да қарсы әрекет ретінде танылғандықтан, оны жоюға қоғамдық сананы өзгерту арқылы да қол жеткізу маңызды. Осы орайда сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыру және дамыту үшін төмендегі қадамдар жүзеге асырылуда:

    1.    Білім беру және тәрбиелеу: Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет балалық шақтан қалыптасуы тиіс. Мектептер мен жоғары оқу орындарында жемқорлыққа қарсы күрес тақырыбында арнайы сабақтар өткізу арқылы жастардың санасына адалдық, әділдік және заңға құрмет сынды құндылықтар сіңіріледі. Мектептерде сынып сағаттары, пікірсайыс клубтары және ашық сабақтар арқылы балаларға сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін кері әсерін түсіндіріп, оның салдарын көрсету маңызды.
    2.    Ақпараттық насихат: Теледидар, радио, интернет және әлеуметтік желілер арқылы сыбайлас жемқорлықтың зияны туралы бейнероликтер, инфографикалар, мақалалар мен посттар жариялау халықтың санасына әсер етеді. Бұл ақпараттарда сыбайлас жемқорлықтың қаншалықты зиянды екенін, адалдықтың қаншалықты маңызды екенін көрсету керек. Мәселен, әлеуметтік желілерде қоғамдық белсенділер, блогерлер жемқорлыққа қарсы мазмұндағы посттар мен бейнематериалдар таратып, жұртшылыққа үлкен әсер береді.
    3.    Ашықтық пен айқындықты қамтамасыз ету: Мемлекеттік органдар мен ұйымдар өз қызметінің ашықтығын арттыруы тиіс. Бұл әрбір азаматқа мемлекеттік қызмет көрсету процесін бақылауға, қажет болған жағдайда шағым түсіруге мүмкіндік береді. Қызметтердің электронды форматқа көшірілуі де жемқорлық деңгейін азайтуға септігін тигізеді. Электронды үкімет, eGov порталдары арқылы қызмет алу жеңілдеп, мемлекеттік мекемелердің жұмысы ашық әрі айқын бола түседі.
    4.    Құқықтық білім беру және заңдарды жетілдіру: Халық арасында құқықтық сауаттылықты арттыру маңызды. Әрбір азамат өз құқықтары мен міндеттерін толық түсінсе, ол өз мүддесін заң аясында қорғай алады. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңдарды жетілдіру арқылы, құқық қорғау органдарының жұмысын нәтижелі етуге болады. Қатаң заңдар мен оларды бұлжытпай орындау қоғамның жемқорлыққа төзбеушілігін арттырады.
    5.    Мәдени іс-шаралар мен әлеуметтік жобалар: Қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыру үшін түрлі мәдени шаралар мен жобаларды өткізу маңызды. Мысалы, театр қойылымдары, көрмелер, фотобайқаулар және флешмобтар арқылы адамдардың назарын жемқорлықтың зиянына аударуға болады. Мұндай шаралар халықтың қызығушылығын оятып, оларды ойландырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте белсенді болуға ынталандырады.
    6.    Қоғамдық бақылауды күшейту: Қоғам белсенділері, үкіметтік емес ұйымдар және қарапайым азаматтар мемлекеттік мекемелердің жұмысын бақылауда белсенді рөл атқаруы керек. Қоғамдық бақылау — мемлекеттік органдардың қызметін бағалау мен тексерудің маңызды құралы. Бұл әрбір азаматтың елдегі әділдікті сақтауға қосқан үлесі ретінде қабылданады. Қоғамдық ұйымдар мемлекеттік органдардың қызметіне мониторинг жасап, заң бұзушылықтарды анықтауға көмек көрсетеді.
    7.    Мемлекеттік қызметкерлердің адалдық кодекстері: Әрбір мемлекеттік қызметкер өзінің қызметіне адалдықпен қарауға міндетті. Осы мақсатта мемлекеттік мекемелерде қызметкерлердің этика кодекстері мен мінез-құлық нормаларын енгізу маңызды. Бұл кодекстер қызметкерлерді адалдыққа шақырып, жемқорлыққа қарсы тұруға міндеттейді. Мұндай ережелер арқылы мемлекеттік қызметкерлер қоғам алдында үлкен жауапкершілік сезініп, өз ісінде адал болуы керек.
    8.    Кері байланыс жүйелерін дамыту: Халықтың арыз-шағымдарын қабылдап, олардың мәселелерін шешуге бағытталған арнайы кері байланыс жүйелерін жасау керек. Мысалы, «сенім телефондары», онлайн чаттар мен мобильді қосымшалар арқылы азаматтар сыбайлас жемқорлықтың куәгері болған жағдайда, құзырлы органдарға тез әрі оңай хабар бере алады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыру ұзақ және үздіксіз жұмысты талап етеді. Бұл ретте тек заңдарды күшейту емес, халықтың санасына әділдік пен адалдықты ұялату да маңызды рөл атқарады. Егер әрбір адам жемқорлықтың қоғамға зиянын түсініп, оған қарсы шықса, онда бұл мәселені бірлесе шешуге болады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы