Шымкент. Азаматтық қоғамның дамуы — қоғамның демократиялық, әділ және тұрақты дамуының негізгі факторы болып табылады.

Азаматтық қоғамның дамуы — қоғамның демократиялық, әділ және тұрақты дамуының негізгі факторы болып табылады. Азаматтық қоғам — бұл мемлекеттің ықпалынан тыс өз еркімен ұйымдасқан азаматтардың, қоғамдық ұйымдардың, үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ), кәсіподақтардың, БАҚ-тың және басқа да әлеуметтік институттардың жиынтығы. Азаматтық қоғам мемлекеттің бақылауында болмай, өз бетінше азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын, қоғамдық мәселелерді шешуге белсене қатысатын ортаны қалыптастырады.

Азаматтық қоғамның дамуының негізгі аспектілері

1. Қоғамдық ұйымдар және ҮЕҰ-ның рөлі

    •    Үкіметтік емес ұйымдар азаматтық қоғамның маңызды бөлігін құрайды. Бұл ұйымдар әлеуметтік мәселелерді шешу, құқықтарды қорғау, экологиялық және гендерлік теңдік, білім беру, денсаулық сақтау, және т.б. салаларда белсенді жұмыс істейді. Қазақстанда ҮЕҰ-ның құқықтық мәртебесі 2001 жылы қабылданған заңмен реттеліп, оларға үлкен мүмкіндіктер берілді.
    •    ҮЕҰ-лар мен қоғамдық ұйымдар азаматтардың мәселелерін шешуге көмектесіп, олардың құқықтары мен еркіндігін қорғауда маңызды рөл атқарады. Үкіметтік емес ұйымдар мемлекет пен халық арасындағы диалог орнатуда да негізгі құрал болып табылады.

2. Азаматтық белсенділік

    •    Азаматтық қоғамның дамуы азаматтардың саяси және әлеуметтік процестерге белсенді қатысуын талап етеді. Қазақстанда азаматтардың ерікті түрде ұйымдарға мүше болуы, бейбіт шерулер мен демонстрацияларға қатысуы, әлеуметтік жобаларға үлес қосуы — азаматтық белсенділіктің мысалдары болып табылады.
    •    Азаматтардың белсенділігі қоғамдағы әділеттілік пен теңдікті қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Азаматтық белсенділіксіз мемлекет пен халық арасында ашық диалог қалыптасуы қиын.

3. Құқықтық сауаттылық пен азаматтардың құқықтарын қорғау

    •    Құқықтық сауаттылық азаматтық қоғамның негізін құрайды. Азаматтар өз құқықтарын білмеген жағдайда, оларды қорғай алмайды және заңдардың орындалуын талап етуге мүмкіндігі болмайды. Сондықтан құқықтық мәдениет пен азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру азаматтық қоғамның дамуына тікелей әсер етеді.
    •    Үкіметтік емес ұйымдар, медиа және білім беру мекемелері арқылы халық арасында құқықтық сауаттылықты арттыруға бағытталған бағдарламалар жүргізіледі.

4. Ашықтық пен жауапкершілік

    •    Мемлекеттік органдардың ашықтығы мен есеп беруі — азаматтық қоғамның тиімді дамуының негізгі шарты. Азаматтық қоғам мемлекеттік саясатқа бақылау жасай отырып, шешім қабылдау процесіне әсер етуге қабілетті болуы керек. Бұл арқылы мемлекеттің ашықтығы артып, азаматтардың үкіметке деген сенімі күшейеді.
    •    Қоғамдық ұйымдар мен БАҚ мемлекеттік саясатты талқылап, заң жобаларын қарастырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте маңызды рөл атқарады.

5. Азаматтық қоғам мен мемлекеттің өзара іс-қимылы

    •    Азаматтық қоғам мен мемлекеттік институттар арасындағы диалог пен серіктестік азаматтық қоғамды нығайту үшін өте маңызды. Қазақстанда мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам арасындағы ынтымақтастық «Қоғамдық кеңестер» арқылы жүзеге асады, бұл кеңестер жергілікті мәселелерді талқылау және шешу үшін құрылды.
    •    «Қоғамдық кеңестер» азаматтардың пікірін ескеріп, әлеуметтік мәселелерді шешуде тиімді құрал ретінде жұмыс істейді.

6. Сыбайлас жемқорлықпен күрес

    •    Азаматтық қоғам сыбайлас жемқорлықпен күресте маңызды рөл атқарады. Үкіметтік емес ұйымдар мен азаматтық белсенділер сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастырып, мемлекет пен қоғамдағы ашықтықты қамтамасыз етуге тырысады.
    •    Қазақстанда «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң азаматтық қоғамның бұл мәселеге белсенді араласуына мүмкіндік береді.

Азаматтық қоғамның дамуын қолдайтын шаралар

    1.    Үкіметтік емес ұйымдарға қолдау көрсету: Үкімет үкіметтік емес ұйымдарға қаржылық қолдау көрсетіп, олардың қоғамдық мәселелерді шешудегі рөлін күшейту үшін гранттар бөледі.
    2.    Қоғамдық кеңестердің қызметін жетілдіру: Бұл кеңестер азаматтардың мемлекетпен байланысын нығайтып, жергілікті мәселелерді шешуге көмектеседі.
    3.    Азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру: Арнайы бағдарламалар мен тренингтер өткізу арқылы азаматтарды өз құқықтарын білуге және қорғауға үйрету маңызды.
    4.    Жастардың азаматтық белсенділігін арттыру: Жастарды қоғамдық ұйымдар мен әлеуметтік жобаларға тарту, олардың азаматтық белсенділігін ынталандыру арқылы болашақта азаматтық қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз ету.

Азаматтық қоғамның дамуы мемлекет пен халық арасындағы ашықтықты, сенімділікті және ынтымақтастықты нығайтып, демократиялық және әділетті қоғам құруға ықпал етеді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы