Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту — қоғамда құқықтық мәдениетті көтеріп, адалдық пен әділдік принциптерін насихаттауға бағытталған маңызды шаралар кешені.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту — қоғамда құқықтық мәдениетті көтеріп, адалдық пен әділдік принциптерін насихаттауға бағытталған маңызды шаралар кешені. Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мемлекет деңгейіндегі басты мәселелердің бірі болып табылады. Бұл бағытта халықтың жемқорлыққа қарсы санасын дамытуға ерекше көңіл бөлінеді, себебі сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және оны жою үшін қоғамның санасы мен қатысуы өте маңызды.

1. Құқықтық және саяси шаралар:

Құқықтық білім беру: Құқықтық сауаттылықты арттыру мақсатында мектептер мен жоғары оқу орындарында жемқорлыққа қарсы білім беру бағдарламалары енгізілген. Бұл бағдарламалар сыбайлас жемқорлықтың зияны, оның құқықтық және моральдық салдары туралы ақпарат береді.
Мемлекеттік бағдарламалар: Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы арнайы мемлекеттік бағдарламалар қабылданған. Мысалы, “Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегия” (2015-2025 жж.), бұл бағдарлама арқылы мемлекеттің барлық саласында ашықтық пен адалдықты қамтамасыз етуге бағытталған кешенді шаралар жүзеге асырылуда.

2. Азаматтық қоғамның рөлі:

Қоғамдық бақылау: Азаматтар мен үкіметтік емес ұйымдар мемлекеттік мекемелердің қызметіне қатысты қоғамдық бақылау жүргізуге шақырылады. Бұл бастама жемқорлықтың алдын алуға және оны ашуға мүмкіндік береді. Қоғамдық кеңестер, бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілер арқылы азаматтар өз пікірін білдіре алады.
Тәуелсіз БАҚ және белсенділік: Тәуелсіз бұқаралық ақпарат құралдары сыбайлас жемқорлықты ашу және оған қарсы күрес туралы ақпаратты жариялап, қоғамның жемқорлыққа қарсы белсенділігін арттырады. Белсенді азаматтық ұстаным қоғамды сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте біріктіреді.

3. Жемқорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыру:

Адалдық пен этикалық нормаларды насихаттау: Мемлекеттік мекемелерде және жеке секторда адалдық, әділдік, ашықтық және жауапкершілік сияқты құндылықтарды насихаттау арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет қалыптасады. Жұмыс орнында этикалық кодекстерді енгізу және қызметкерлерді осы нормаларды сақтауға шақыру маңызды рөл атқарады.
Адалдық дүкендері: Кейбір аймақтарда «Адалдық дүкендері» деп аталатын бастамалар жүзеге асырылып, адамдар өз тауарларын сатып алған кезде еш бақылаушысыз, адалдықпен төлем жасайды. Бұл бастамалар адалдық пен сенімге негізделген мәдениетті дамытудың бір үлгісі ретінде танылып жүр.

4. Цифрландыру және ашықтық:

Электрондық үкімет: Қызметтердің электрондық форматқа көшірілуі жемқорлықтың алдын алуда маңызды рөл атқарады. Қазақстанда электрондық үкімет (eGov) арқылы халық мемлекеттік қызметтерді онлайн түрде алып, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтады. Ашықтық пен қолжетімділіктің артуы жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға ықпал етеді.

Ашық бюджет: Мемлекеттік қаржылардың ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында бюджеттердің электронды платформалары құрылуда. Бұл арқылы әрбір азамат бюджеттің қайда жұмсалып жатқанын көре алады, осылайша сыбайлас жемқорлық мүмкіндіктері азаяды.

5. Қоғамдық насихат және әлеуметтік акциялар:

Жемқорлыққа қарсы ақпараттық науқандар: Үкіметтік емес ұйымдар мен мемлекеттік органдар жемқорлыққа қарсы күресті насихаттайтын түрлі ақпараттық науқандар өткізеді. Бұл науқандар арқылы халыққа жемқорлықтың қоғамға тигізетін зияны мен оның алдын алу шаралары түсіндіріледі.
Әлеуметтік жарнамалар: Сыбайлас жемқорлықтың зиянды әсерлері туралы әлеуметтік жарнамалар теледидар, радио, интернет және әлеуметтік желілер арқылы таратылады. Бұл хабарламалар халықтың сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте белсенді болуына әсер етеді.

6. Білім беру саласындағы шаралар:

Мектептер мен ЖОО-ларда жемқорлыққа қарсы тәрбие: Білім беру мекемелерінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру мақсатында арнайы пәндер мен сабақтар енгізілген. Бұл сабақтарда оқушылар мен студенттер жемқорлықтың зияны және оның алдын алу әдістері туралы білім алады.
Академиялық адалдық: Жоғары оқу орындарында академиялық адалдық кодекстері қабылданып, студенттердің адалдыққа бейімделуі қамтамасыз етіледі. Бұл кодекстер жемқорлыққа қарсы мәдениетті студенттердің бойына сіңіруге көмектеседі.

7. Халықаралық тәжірибе және ынтымақтастық:

Халықаралық ұйымдармен жұмыс: Қазақстан сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте халықаралық ұйымдармен, атап айтқанда, БҰҰ, Дүниежүзілік банк және ЭЫДҰ сияқты ұйымдармен тығыз жұмыс істейді. Бұл ұйымдармен ынтымақтастық мемлекеттің жемқорлыққа қарсы заңнамаларын жетілдіріп, озық тәжірибелерді қолдануға мүмкіндік береді.
Тәжірибе алмасу: Қазақстан жемқорлыққа қарсы күресте өзге елдердің озық тәжірибелерін қолдану үшін халықаралық конференциялар мен форумдарға қатысып, басқа мемлекеттерден тәжірибе алмасады. Мысалы, Сингапур мен Швецияның жемқорлыққа қарсы саясаты Қазақстан үшін үлгі ретінде қарастырылады.

Жалпы алғанда, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту үшін әрбір азаматтың белсенді қатысуы, білім деңгейін арттыру, мемлекеттік органдардың ашықтығы мен есептілігін қамтамасыз ету, және адалдықты насихаттау маңызды болып табылады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы