Шымкент. Азаматтық қоғам: Түсінігі, Рөлі және Дамыту Жолдары

Азаматтық қоғам – азаматтардың, ұйымдардың және азаматтық қоғамның экономикалық негізін құрайтын, меншік нысандарының әралуандылығы мен дара меншік иелерінің егемендігін қамтамасыз ететін жүйе. Бұл құрылым заңнамалық кепілдіктермен бекітіліп, олардың тең танылуы мен қорғалуын қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғамның өмір сүруінің басты шарттарының бірі – тәуелсіз БАҚ арқылы жариялылықтың қамтамасыз етілуі.


Демократия жағдайында азаматтық қоғам институттары мен мемлекет ортақ жүйеде әртүрлі, бірақ өзара тәуелді бөліктер ретінде жұмыс істейді. Қоғамдық қозғалыстар мемлекеттік құрылымдардан тыс әрекет етіп, әлеуметтік, мәдени, экономикалық және саяси мүдделерді қорғауға арналған бірлестіктердің жиынтығын құрайды. Олар демократиялық қоғамның негізін қалайды.

Азаматтық қоғамның құрылымы:

1. Үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ): Әртүрлі әлеуметтік мәселелермен айналысып, зерттеулер жүргізіп, жобаларды жүзеге асыратын ұйымдар.
2. Кәсіподақтар: Жұмысшылардың құқықтарын қорғау және олардың әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсарту мақсатында құрылған ұйымдар.
3. Қоғамдық қозғалыстар: Қоғамдық мәселелерге жауап ретінде қалыптасып, құқық қорғау, экология, гендерлік теңдік сияқты бағыттарда бастамалар көтеретін бірлестіктер.
4. Мәдени және шығармашылық қауымдастықтар: Ұлттық мәдениетті насихаттайтын және өнер мен шығармашылық жобаларды жүзеге асыратын топтар.

Азаматтық қоғамның рөлі:

• Демократиялық қатысу: Азаматтық қоғам мемлекеттік басқаруға азаматтардың белсенді қатысуын және пікір білдіруін қамтамасыз етеді, бұл демократиялық процестердің тиімділігін арттырады.
• Құқық қорғау: Азаматтық қоғам азаматтардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Ол заң бұзушылықтарды анықтап, құқық қорғау органдарына жүгінеді.
• Әлеуметтік бақылау: Мемлекеттік органдар мен кәсіпорындардың қызметіне бақылау жүргізіп, сыбайлас жемқорлықты анықтауға көмектеседі.
• Білім мен ақпарат тарату: Қоғамдық ұйымдар құқықтық сауаттылықты арттырып, азаматтарға құқықтық нормаларды түсінуге және оларды сақтауға көмектеседі.

Азаматтық қоғамды дамыту жолдары:

• Заңнамалық орта: Азаматтық қоғамды дамыту үшін заңнамалық негізді нығайту қажет. Бұл ҮЕҰ мен қоғамдық ұйымдардың қызметіне кедергі келтіретін нормаларды жоюды қамтиды.
• Қаржылық қолдау: Үкімет азаматтық қоғам ұйымдарына қаржылық ресурстарды арттырып, мемлекеттік гранттар мен бағдарламаларды дамытуы қажет.
• Білім беру: Құқықтық білім мен ақпараттық сауаттылықты арттыру бағдарламаларын енгізу маңызды.
• Халықаралық тәжірибе: Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық орнатып, тәжірибе алмасу арқылы азаматтық қоғамның әлеуетін көтеру.

Қорытынды:

Азаматтық қоғам – демократиялық құндылықтарды, құқықтарды қорғауды және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етудің маңызды факторы. Оны дамыту арқылы Қазақстандағы азаматтардың құқықтары мен міндеттерін нығайтып, тұрақты әрі әділ қоғам құруға мүмкіндік беріледі.

Тілші : Журсынбай Аружан Сабырқызы