Шымкент. Азаматтық қоғам – бұл азаматтардың өзара байланысын, бірлескен әрекеттерін және мүдделерін жүзеге асыратын ерікті қоғамдық институттардың жиынтығы.

Азаматтық қоғам – бұл азаматтардың өзара байланысын, бірлескен әрекеттерін және мүдделерін жүзеге асыратын ерікті қоғамдық институттардың жиынтығы. Ол мемлекеттің ықпалынан тыс қалыптасып, қоғамның дамуында, адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауда, әлеуметтік мәселелерді шешуде маңызды рөл атқарады. Азаматтық қоғам демократиялық принциптерге негізделген және мемлекет пен қоғам арасындағы диалогты нығайтуға, азаматтардың қоғамдық өмірге белсенді қатысуына ықпал етеді.

Азаматтық қоғамның негізгі белгілері:

    1.    Еріктілік – азаматтық қоғамның барлық институттары ерікті түрде құрылады және олардың қызметі азаматтардың өз еркімен жүзеге асырылады.
    2.    Мемлекеттен тәуелсіздік – азаматтық қоғам институттары мемлекеттен тәуелсіз жұмыс істеп, өздерінің мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асырады.
    3.    Құқықтық тәртіп – азаматтық қоғам заң аясында әрекет етеді, құқықтар мен бостандықтарды сақтау маңызды қағидат болып табылады.

Азаматтық қоғамның маңызы:

Азаматтық қоғам демократиялық мемлекеттің дамуына, оның тұрақтылығы мен құқықтық жүйенің нығаюына ықпал етеді. Ол қоғам мен мемлекет арасындағы байланысты нығайтып, биліктің ашықтығын қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғамның болуы адамдарға өз құқықтарын қорғауға, әлеуметтік әділеттілікті орнатуға, саяси процестерге белсенді қатысуға мүмкіндік береді.

Азаматтық қоғам институттары:

Қоғамдық бірлестіктер (саяси партиялар, кәсіподақтар, үкіметтік емес ұйымдар, қорлар);
Құқық қорғау ұйымдары (адам құқықтарын қорғауға бағытталған ұйымдар);
Масс-медиа (ақпарат тарату арқылы қоғамдық пікір қалыптастыруға ықпал ететін құралдар);
Еріктілер қозғалысы (әлеуметтік мәселелерді шешуде ерікті азаматтардың белсенділігі);
Кәсіби қауымдастықтар (салалық мамандардың ұйымдары, олар кәсіби мүдделерін қорғайды).

Қазақстандағы азаматтық қоғамның дамуы:

Қазақстанда азаматтық қоғамның дамуы тәуелсіздік алғаннан кейін басталды. 1990 жылдардың басында елде қоғамдық ұйымдар, саяси партиялар және ҮЕҰ-лар құрылып, азаматтардың белсенділігі арта түсті. Азаматтық қоғамның қалыптасуына мемлекет заңнамалық негіз жасап, қоғамдық ұйымдардың қызметін реттейтін заңдар қабылданды. Бүгінгі таңда Қазақстанда көптеген ҮЕҰ-лар, құқық қорғау ұйымдары, кәсіби және жастар ұйымдары жұмыс істейді.

Азаматтық қоғамды дамыту үшін мемлекет қолдау көрсетіп, мемлекеттік гранттар бөліп, үкіметтік емес ұйымдардың қызметін дамытуға жағдай жасайды. Мысалы, әртүрлі әлеуметтік мәселелерді шешу, құқық қорғау, экологиялық және білім беру салаларында азаматтық қоғам белсенді жұмыс атқарып келеді.

Азаматтық қоғамның дамуындағы кедергілер:

Қазақстанда азаматтық қоғамның дамуы қарқынды жүргенімен, кейбір қиындықтар әлі де бар. Мысалы, кейбір азаматтық ұйымдар қаржыландыру тапшылығын сезінеді, сондай-ақ кейбір жағдайларда билік тарапынан қысымға тап болуы мүмкін. Бұл мәселелер азаматтық қоғамның толық дамуына кедергі келтіруі мүмкін.

Азаматтық қоғамның дамуы – кез келген демократиялық мемлекеттің тұрақты дамуының маңызды көрсеткіші. Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуы біртіндеп жүзеге асырылуда. Азаматтардың саяси, әлеуметтік және экономикалық процестерге белсенді қатысуы елдің тұрақтылығы мен өсіп-өркендеуіне ықпал етеді. Сондықтан азаматтық қоғамның дамуын қолдау, оның институттарын нығайту және құқықтық негіздерін жетілдіру – мемлекет пен қоғам үшін өзекті міндет болып қала бермек.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы