Ауыз су – халықтың өмір сүру сапасы мен денсаулығын анықтайтын басты фактор.

Ауыз су – адамдардың өмір сүру сапасы мен денсаулығын қамтамасыз ететін маңызды ресурс. Суды таза және жеткілікті мөлшерде ұсыну – әлеуметтік тұрақтылық пен экономикалық дамудың негізгі факторларының бірі. Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі ерекше назарда. Елдегі климаттық жағдайлар, ауыз су ресурстарының шектеулілігі және кейбір аймақтардың географиялық ерекшеліктері бұл бағытта тиімді шешімдер қабылдауды талап етеді.

1. Қазақстандағы ауыз су жағдайы

Қазақстан су ресурстарына бай елдер қатарына жатпайды. Елдегі жалпы су қорының 50%-дан астамы көрші елдерден келеді. Кейбір аймақтарда ауыз су тапшылығы – жергілікті халықтың негізгі проблемаларының бірі. Ауылдық жерлерде бұл мәселе әсіресе өзекті.

Соңғы жылдары ауыз суға қолжетімділікті арттыру бағытында мемлекет тарапынан бірқатар бағдарламалар іске қосылды. Мәселен, “Ауыз су” мемлекеттік бағдарламасы мен “Өңірлерді дамыту” ұлттық жобасы шеңберінде көптеген шаралар жүзеге асырылуда.

2. Қазіргі проблемалар

Ауыз сумен қамтамасыз етуде бірнеше мәселе бар:
Инфрақұрылымның ескіруі. Су құбырларының тозуы және олардың уақытында жөнделмеуі халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуді қиындатады.
    Табиғи су көздерінің азаюы. Көптеген өзендер мен көлдердің деңгейі климаттың өзгеруіне және антропогендік әсерге байланысты төмендеуде.
    Ауыз судың сапасы. Кейбір аймақтарда судағы зиянды қоспалар мен ластану деңгейі жоғары, бұл халық денсаулығына кері әсер етеді.
    Аймақтық теңсіздік. Қалалық және ауылдық жерлердегі ауыз суға қолжетімділік деңгейінде үлкен айырмашылық бар.

3. Ауыз суға қолжетімділікті жақсарту шаралары

Мемлекет ауыз сумен қамтамасыз ету үшін келесідей шараларды қолға алуда:
 Инфрақұрылымды жаңарту. Су құбырлары мен су тазарту жүйелерін модернизациялау бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Қазіргі уақытта мыңдаған шақырымдық жаңа су құбырлары тартылуда.
    Жер асты су көздерін пайдалану. Ауыз су тапшылығы бар аймақтарда жаңа су көздерін анықтау және пайдалану жобалары іске асырылып жатыр.
    Ауылды сумен қамту. Ауылдық жерлерде халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мақсатында арнайы жобалар жүзеге асуда. Мысалы, шағын елді мекендерде кішігірім су тазарту станциялары орнатылуда.
    Цифрландыру және мониторинг. Су жүйелерінің жұмысын бақылау үшін цифрлық технологиялар енгізілуде. Бұл су шығынын азайтып, ресурстарды тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

4. Жасыл технологиялар енгізу

Климаттың өзгеруі жағдайында су ресурстарын тиімді пайдалану басты міндетке айналды. Бұл ретте мемлекет:
    Суды қайта өңдеу технологияларын енгізуге,
    Энергияны үнемдейтін және экологиялық таза су тазарту қондырғыларын пайдалануға назар аударып отыр.

5. Мемлекеттік бағдарламалар

Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз етуді жақсарту үшін бірнеше бағдарлама іске асырылуда:
    “Ауыл – Ел бесігі” бағдарламасы. Бұл бағдарлама аясында ауылдық аймақтарда жаңа су жүйелері орнатылып, сапалы ауыз су қолжетімді болуда.
    “Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері” ұлттық жобасы. Жобаның негізгі міндеттерінің бірі – халықты толық ауыз сумен қамтамасыз ету.
    “Жасыл экономикаға көшу” тұжырымдамасы. Бұл стратегия шеңберінде су ресурстарын тиімді пайдалану, үнемдеу және экологиялық тұрақтылықты сақтау қарастырылған.

6. Болашаққа жоспар

Үкімет 2025 жылға дейін барлық елді мекендерді сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуді мақсат етіп отыр. Бұл үшін:
    Су құбырларын тарту мен жөндеуге арналған бюджет қаражатын көбейту,
    Су ресурстарын басқару бойынша халықаралық тәжірибені енгізу,
    Экологиялық мәселелерді шешу үшін ғылыми зерттеулерге қолдау көрсету жоспарлануда.

Ауыз су – халықтың өмір сүру сапасы мен денсаулығын анықтайтын басты фактор. Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі біртіндеп шешіліп жатыр, дегенмен әлі де атқарылатын жұмыс көп. Мемлекет қабылдаған шаралар мен жобалар халықтың суға деген қажеттілігін қанағаттандыруға, экономикалық және әлеуметтік тұрақтылықты нығайтуға бағытталған. Тиімді басқару мен заманауи технологияларды пайдалану арқылы бұл мәселені толығымен шешу мүмкін болады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы