Ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі – мемлекет үшін де, қоғам үшін де ортақ міндет.

Ауыз сумен қамтамасыз ету – халықтың өмір сапасын жақсартудағы маңызды факторлардың бірі. Таза әрі қолжетімді ауыз су адамның денсаулығы мен күнделікті тұрмысы үшін ғана емес, экономикалық және экологиялық тұрақтылық үшін де басты рөл атқарады. Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі мемлекет басшылығының басты назарында.

Қазақстандағы жағдай

Қазақстан – су ресурстары жеткіліксіз елдердің бірі. Елдің гидрологиялық ерекшелігі су тапшылығын сезінуге әсер етеді. Қазіргі таңда ауылдық және қалалық жерлерде ауыз суға қолжетімділік деңгейі әртүрлі:
    Қалалық жерлерде халықтың басым бөлігі орталықтандырылған сумен қамтылған.
    Ауылдық аймақтарда әлі күнге дейін құдық, тасымал су немесе ашық су көздерін пайдаланатын отбасылар бар.

2011 жылдан бері Қазақстанда «Ақ бұлақ» және «Ауыл – Ел бесігі» сияқты бағдарламалар іске қосылып, ауылдық жерлерде ауыз суға қолжетімділікті арттыруға бағытталған шаралар қабылданды.

Негізгі мәселелер

    1.    Инфрақұрылымның тозуы:
Ауылдық елді мекендердегі су құбырларының ескіргені ауыз суға қолжетімділікті қиындатады. Ескі құбырлар су шығынын көбейтіп, сапаның төмендеуіне алып келеді.
    2.    Су ресурстарының жеткіліксіздігі:
Қазақстанның табиғи су қорының 40%-ы көрші елдерден келеді, бұл трансшекаралық өзендерге тәуелділікті арттырады.
    3.    Ашық су көздерінің ластануы:
Өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтардың дұрыс басқарылмауы өзен-көлдердің ластануына әкеліп, таза ауыз су алу мүмкіндігін шектейді.
    4.    Климаттың өзгеруі:
Климаттық өзгерістер су ресурстарының көлемін азайтып, олардың сапасына әсер етуде.
    5.    Ауыз су тапшылығы:
Әсіресе, шөлейт және далалық аймақтарда су тапшылығы халықтың тұрмыс сапасына тікелей әсер етеді.

Шешім жолдары

    1.    Инфрақұрылымды жаңғырту:
Ескірген су құбырларын ауыстырып, жаңа желілерді тарту арқылы ауыз суға қолжетімділікті арттыру қажет. Мемлекет бұл бағытта жыл сайын қаржы бөліп, ауылдық жерлердегі инфрақұрылымды жаңартуда.
    2.    Суды үнемдеу технологияларын енгізу:
Су шығынын азайту үшін ауыл шаруашылығында заманауи суару жүйелерін қолдану және тұрмыстық тұтынуда суды үнемдеу мәдениетін дамыту маңызды.
    3.    Трансшекаралық су мәселелерін шешу:
Көрші елдермен тиімді келісімдер жасап, ортақ су ресурстарын әділ пайдалану жолдарын қарастыру керек.
    4.    Су ресурстарын қорғау:
Өнеркәсіп орындарының экологиялық талаптарға сай жұмыс істеуін қамтамасыз ету, сондай-ақ қалдықтарды дұрыс өңдеу арқылы су көздерін ластанудан қорғау қажет.
    5.    Альтернативті су көздерін дамыту:
 Тұщыландыру қондырғыларын қолдану. Бұл әсіресе Каспий теңізі жағалауы мен Арал маңындағы аудандар үшін маңызды.
    Жер асты суларына зерттеу жұмыстарын күшейту.
    6.    Бағдарламаларды іске асыру:
Қазақстанда 2025 жылға дейін ауылдық аймақтарды 100% орталықтандырылған ауыз сумен қамту жоспары қабылданған. Бұл «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы аясында жүзеге асуда.

Қоғамның рөлі

    Халық арасында суды үнемдеу мен оның маңыздылығы туралы ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу керек.
    Жеке тұрғындар су көздерін қорғауға белсенді атсалысып, экологиялық жауапкершілікті арттыруы қажет.

Ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі – мемлекет үшін де, қоғам үшін де ортақ міндет. Су ресурстарын ұтымды пайдалану, инфрақұрылымды жаңғырту және экологиялық тепе-теңдікті сақтау арқылы бұл мәселені шешу мүмкін. Қазақстандағы әрбір азамат таза әрі қауіпсіз ауыз сумен қамтамасыз етілуі үшін мемлекет пен қоғамның үйлесімді жұмысы қажет.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы