Ауыз су мәселесін шешу – тек мемлекеттің ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ міндеті.

Ауыз су – адамның өмірі мен денсаулығының негізі. Әрбір азаматтың таза және сапалы ауыз суға қолжетімділігі елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының маңызды көрсеткіші болып табылады. Қазақстанда ауыз су мәселесі соңғы жылдары үлкен назарға алынғанымен, әлі күнге дейін шешуді қажет ететін проблемалар бар.

Қазақстандағы ауыз су жағдайы

Қазақстанда ауыз суға қолжетімділік деңгейі әртүрлі. Қалалық жерлерде халықтың шамамен 98%-ы орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілсе, ауылдық аймақтарда бұл көрсеткіш шамамен 90%-ды құрайды. Алайда, ауылдық жерлерде құдықтар мен тасымал суды қолдану әлі де өзекті.

Статистикаға сүйенсек:
2023 жылдың деректеріне сәйкес, ауылдық аймақтардың шамамен 1,2 миллион тұрғыны таза ауыз суға тұрақты түрде қол жеткізе алмайды.
    Су ресурстарының шамамен 40%-ы трансшекаралық өзендерден келеді, бұл суға тәуелділікті арттырады.

Ауыз су мәселелері

    1.    Инфрақұрылымның жеткіліксіздігі:
Кейбір ауылдарда су құбырларының болмауы немесе ескіргендігі тұрғындарды таза сумен қамтамасыз етуге кедергі келтіреді.
    2.    Су сапасының төмендігі:
Ауыз судың сапасы кейбір өңірлерде санитарлық талаптарға сай емес. Бұл денсаулыққа зиян келтіруі мүмкін.
    3.    Климаттық өзгерістер:
Жауын-шашынның азаюы, температураның көтерілуі және шөлейттену ауыз су қорын азайтып жатыр.
    4.    Су ресурстарының ластануы:
Өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы қалдықтары өзен-көлдерді ластап, судың сапасына әсер етеді.
    5.    Трансшекаралық су ресурстарына тәуелділік:
Қазақстанның негізгі су көздері көрші елдерден келетіндіктен, бұл су ресурстарын тиімді басқаруды қиындатады.

Шешу жолдары

    1.    Инфрақұрылымды дамыту:
    Жаңа су құбырларын тарту.
Ескірген инфрақұрылымды жаңарту.
    Су тасымалдау жүйелерін жетілдіру.
    2.    Технологияларды енгізу:
    Суды тазарту қондырғыларын орнату.
    Тұщыландыру технологияларын қолдану (әсіресе Каспий теңізі маңында).
    3.    Су ресурстарын тиімді басқару:
    Суды үнемдеу әдістерін қолдану.
    Су көздерін қорғау бойынша заңнамаларды күшейту.
    4.    Халықты ақпараттандыру:
    Су үнемдеу және оның маңыздылығы туралы түсіндіру.
  Халық арасында экологиялық мәдениетті дамыту.
    5.    Бағдарламаларды іске асыру:
    «Ауыл – Ел бесігі» жобасы.
    «Таза су» мемлекеттік бағдарламасы.
    «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы.

Болашақ жоспарлар

Қазақстан 2025 жылға қарай барлық ауыл тұрғындарын орталықтандырылған ауыз сумен қамтамасыз етуді жоспарлап отыр. Бұл мақсатта республикалық бюджеттен қаржы бөлініп, халықаралық тәжірибе қолданылуда.

Ауыз су мәселесін шешу – тек мемлекеттің ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ міндеті. Таза судың қолжетімділігі елдің денсаулық сақтау, экология және экономика салаларындағы тұрақтылығына ықпал етеді. Қазақстандағы ауыз су мәселесін толықтай шешу үшін технологиялық, қаржылық және қоғамдық күш-жігерді біріктіру қажет.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы