«Киберқауіпсіздік: жасөспірімдер арасындағы қылмыстың алдын алу»

«Киберқауіпсіздік: жасөспірімдер арасындағы қылмыстың алдын алу»

Қазіргі таңда интернет пен цифрлық технологиялар адам өміріне терең еніп, қоғамның барлық саласында кеңінен қолданылуда. Әсіресе жасөспірімдер үшін интернет — білім алудың, ойын-сауықтың, жаңа ақпараттарды меңгерудің және достарымен қарым-қатынас жасаудың ең қолжетімді әрі жылдам тәсілі. Дегенмен, интернеттің шексіз мүмкіндіктерімен бірге түрлі қауіптер де қатар жүреді. Соңғы жылдары киберқылмыс, кибербуллинг, онлайн алаяқтық, жеке деректерді ұрлау сияқты заңға қайшы әрекеттер көбейіп, жас буынға қауіп төндіруде. Сол себепті жастардың ақпараттық сауаттылығын арттыру және киберқауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру — маңызды міндеттердің бірі.

Осы мақсатта Индустриалды-техникалық колледжде «Киберқауіпсіздік: жасөспірімдер арасындағы қылмыстың алдын алу» атты танымдық іс-шара ұйымдастырылды. Жиынға Тұран аудандық полиция басқармасының ҚҚБ инспекторы, полиция аға лейтенанты Есенбаева Жансая Балабековна арнайы шақырылды. Шараның негізгі мақсаты — жастарды интернет желісінде қауіпсіз әрекет етуге үйрету, киберқылмыстың түрлері мен олардың салдарын түсіндіру, сондай-ақ заң алдындағы жауапкершілік туралы нақты мәлімет беру.

Кездесу барысында полицей маман студенттерге киберқауіпсіздік ережелерін сақтаудың маңыздылығын жан-жақты түсіндірді. Атап айтқанда, интернеттегі жеке деректерді қорғау, бейтаныс адамдарға жеке ақпарат бермеу, екі факторлы аутентификация қолдану, белгісіз сілтемелерге өтпеу, құпия сөздерді үшінші тұлғаларға жарияламау жөнінде нақты кеңестер берілді. Сонымен бірге әлеуметтік желілерде жалған парақшалар арқылы алдау, хат-хабарламалар арқылы фишингтік шабуылдар жасау сияқты алаяқтық тәсілдер туралы ескертілді.

Кибербуллинг мәселесі де назардан тыс қалмады. Жасөспірімдер арасында жиі кездесетін қорлау, мазақ ету, жеке суреттерді рұқсатсыз тарату, жалған ақпарат таратып беделге нұқсан келтіру сияқты әрекеттер заң жүзінде жазаланатыны да айтылды. Полицейлер мұндай жағдайда жәбірленушілер өзін жалғыз сезінбеуі керектігін, дереу ата-анасына, ұстазына немесе құқық қорғау органдарына хабарласу қажеттігін түсіндірді.

Сонымен қатар, студенттерге интернет кеңістігі тек қауіп көзі ғана емес, қылмысқа итермелейтін орта болуы да мүмкін екені жеткізілді. Мәселен, ақпараттық жүйелерге заңсыз кіру, авторлық құқық объектілерін рұқсатсыз тарату, құмар ойындар мен есірткі сатылымын насихаттайтын топтарға қосылу — барлығы да қылмыстық жауапкершілікке әкелетін әрекеттер екені егжей-тегжейлі түсіндірілді. Кәмелетке толмағандар арасында да мұндай фактілердің тіркеліп жатқаны жасырын емес.

Кездесу интерактивті түрде өтіп, студенттер маманға өздерін толғандырған сұрақтарын қойып, пікір алмасты. Жастар интернеттегі қоғамдық жауапкершілік, этика, ақпаратты сыни тұрғыдан қабылдау дағдылары жөнінде қызығушылық танытты. Сонымен бірге киберқауіпсіздік мамандығының болашағы, бұл саладағы еңбек нарығы мен мамандыққа қойылатын талаптар туралы да әңгіме өрбіді.

Шара барысында төмендегі ұсыныстар атап өтілді:

• Интернетте таныс емес адамдарға жеке ақпаратты бермеу;
• Әлеуметтік желіге жарияланатын ақпараттың салдарын алдын ала ойлау;
• Смартфон мен компьютерді қорғайтын қауіпсіздік бағдарламаларын пайдалану;
• Ата-аналар мен ұстаздар тарапынан үнемі бақылау және қолдау болуы;
• Күмәнді сілтемелер мен сайттардан аулақ болу;
• Қауіпті жағдай туындағанда бірден мамандарға жүгіну.

Инспектор ақпараттық қауіпсіздікпен қатар, виртуалды әлемдегі заң деген ұғымға да тоқталды. Яғни, интернетте жасалған кез келген құқықбұзушылықтың нақты заңдық жауапкершілігі бар екеніне мысалдар келтірілді. Студенттер ҚР Қылмыстық және Әкімшілік кодекстеріндегі киберқылмысқа қатысты баптарды талқылап, олардың қандай әрекеттерге қолданылатыны туралы толық дерек алды.

Іс-шара соңында колледж әкімшілігі жастардың интернетті дұрыс әрі қауіпсіз пайдалануы үшін осындай кездесулер жиі өткізіліп тұратынын айтты. Өйткені ақпараттық технологиялар күн сайын дамып келе жатқандықтан, жаңа қауіп түрлері де пайда болуда. Жасөспірімдердің оларды дер кезінде танып, алдын алуына бағытталған білім беру жұмыстары үздіксіз іске асырылуы керек.

Студенттер бұл шарадан үлкен әсер алып, пайдалы мәліметтермен бөлісті. Олар, әсіресе, кибербуллинг мәселесі бойынша ұсынылған практикалық кеңестердің маңызы зор екенін атап өтті. Сонымен қатар әрбір жас азаматтың интернеттегі мәдениеті мен жауапкершілігі тек өз қауіпсіздігі үшін ғана емес, жалпы қоғамның ақпараттық қауіпсіздігі үшін маңызды екені түсіндірілді.

Қорытындылай келе, «Киберқауіпсіздік: жасөспірімдер арасындағы қылмыстың алдын алу» атты танымдық іс-шара жастардың құқықтық санасын арттыруға, ақпараттық мәдениетін қалыптастыруға және интернеттегі қауіптердің алдын алуға бағытталған маңызды қадам болды. Колледж ұжымы мұндай шаралар жас буынның саналы азамат болып қалыптасуына, өзін де, өзгені де қорғау дағдыларын меңгеруіне зор ықпал ететініне сенімді. Осы бағыттағы жұмыстар алдағы уақытта да жалғаса береді.