Шымкент. Отбасылық және гендерлік саясат – бұл қоғамдағы әлеуметтік құрылымдардың тұрақтылығын, отбасының рөлін нығайту және ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз етуді мақсат еткен мемлекеттік саясаттың маңызды бөлігі.

Отбасылық және гендерлік саясат – бұл қоғамдағы әлеуметтік құрылымдардың тұрақтылығын, отбасының рөлін нығайту және ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз етуді мақсат еткен мемлекеттік саясаттың маңызды бөлігі. Әрбір мемлекет өзінің ұлттық мүддесіне, мәдени ерекшеліктеріне, демографиялық жағдайына және әлеуметтік қажеттіліктеріне байланысты отбасылық және гендерлік саясатты дамытуға бағытталған кешенді шаралар қабылдайды. Бұл саясаттың мақсаты – қоғамдағы әртүрлі жыныстардың тең құқығын сақтай отырып, отбасылық институттарды қолдау және дамыту, сондай-ақ гендерлік теңдікті қамтамасыз ету арқылы әлеуметтік әділеттілікке қол жеткізу.
Отбасылық саясаттың рөлі және міндеттері

Отбасылық саясат кез келген қоғамның негізгі тірегі ретінде отбасын қолдауға бағытталған. Отбасы – қоғамның ең маңызды әлеуметтік институты болып табылады, өйткені ол жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуының алғашқы және ең басты ортасы. Отбасылық саясаттың басты мақсаттары:
1. *Отбасыларға әлеуметтік қолдау көрсету* – бұл мақсатқа жету үшін мемлекет әртүрлі әлеуметтік бағдарламаларды іске асырып, отбасыларды қолжетімді тұрғын үймен, денсаулық сақтау қызметтерімен және білім беру мүмкіндіктерімен қамтамасыз етеді.
2. *Отбасылық құндылықтарды насихаттау* – дәстүрлі отбасылық құндылықтарды насихаттау және отбасының қоғамдағы рөлін нығайту арқылы мемлекет тұрақты, моральды және мәдени тұрғыдан сау қоғам қалыптастыруға ұмтылады.
3. *Ата-аналардың жауапкершілігін арттыру* – ата-аналардың өз балаларын дұрыс тәрбиелеу және қамқорлық жасау жауапкершілігін көтеру, бұл балалардың болашақта қоғамға табысты кірігуіне септігін тигізеді.
4. *Әйелдер мен балалардың құқығын қорғау* – отбасылық зорлық-зомбылықты азайту, ана мен бала денсаулығын қорғау және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету үшін мемлекет әйелдер мен балалардың құқығын қорғауға бағытталған заңнамалық және әлеуметтік шараларды күшейтеді.

Қазақстанның отбасы және гендерлік саясат саласында бірнеше маңызды құжаттары бар. Мысалы, *Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі Отбасы және гендерлік саясат тұжырымдамасы* отбасылық институттарды нығайтуға, халықтың демографиялық жағдайын жақсартуға, сондай-ақ гендерлік теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл тұжырымдамада отбасылық құндылықтарды сақтай отырып, қоғамдағы ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге назар аударылған.

Гендерлік саясаттың мақсаты мен маңызы

Гендерлік саясат – бұл ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге бағытталған саясат. Гендерлік теңдік тек қана құқықтық аспектілерде ғана емес, сонымен бірге экономикалық, әлеуметтік және саяси өмірде де маңызды. Мемлекет гендерлік саясат арқылы әйелдер мен ерлердің қоғамдағы теңдігі мен әлеуетін арттыруға бағытталған шараларды іске асырады.

Гендерлік саясаттың басты бағыттары:
1. *Әйелдердің экономикалық және саяси қатысуын арттыру* – әйелдердің еңбек нарығына, кәсіпкерлікке және саясатқа тең дәрежеде қатысуын қамтамасыз ету. Бұл үшін мемлекет әйелдерге арналған кәсіпкерлік бағдарламалар, білім беру мүмкіндіктерін арттыру және олардың басқару деңгейлеріне өтуін қолдау шараларын іске асырады.
2. *Ерлер мен әйелдердің еңбек нарығындағы тең құқықтары* – гендерлік теңдікті қамтамасыз ету үшін мемлекет еңбек нарығында ерлер мен әйелдерге бірдей жағдай жасауға ұмтылады. Мысалы, бірдей жұмыс үшін бірдей жалақы төлеу, декреттік демалыс және жұмыстағы әділеттілікті сақтау.
3. *Гендерлік зорлық-зомбылықты алдын алу* – әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық мәселесі көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанда да маңызды проблема болып қала береді. Гендерлік саясат әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты азайту, құқықтық қорғанысты күшейту және осыған байланысты қоғамда ақпараттық жұмыстар жүргізуге бағытталған.
4. *Гендерлік стереотиптерді жою* – қоғамдағы гендерлік стереотиптерді жою арқылы ерлер мен әйелдердің әлеуетін толыққанды іске асыруға мүмкіндік беру. Бұл бағытта мемлекет білім беру жүйесінде гендерлік теңдікті насихаттау және ақпараттық науқандарды ұйымдастыру арқылы жұмыс жасайды.

Қазақстандағы гендерлік саясаттың жетістіктері

Қазақстан гендерлік саясат саласында бірқатар жетістіктерге қол жеткізді. Қазақстанда *әйелдердің саяси қатысуы* артты, Парламентте және үкіметтік органдарда әйелдердің үлесі өсуде. Сонымен қатар, әйелдер білім беру және денсаулық сақтау салаларында белсенді рөл атқаруда. Елде *әйелдер кәсіпкерлігіне* қолдау көрсету шаралары да кеңінен дамуда, бұл әйелдердің экономикалық тәуелсіздігін арттыруға мүмкіндік береді.

*Қазақстанда гендерлік теңдік стратегиясы* мемлекеттің 2030 жылға дейінгі ұзақ мерзімді даму жоспарының маңызды бөлігі болып табылады. Бұл стратегияның басты мақсаты – әйелдер мен ерлердің тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету, әйелдердің қоғамдағы әлеуметтік және экономикалық рөлін арттыру. Қазақстан осы мақсаттарды іске асыру үшін бірқатар халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық орнатып, гендерлік теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған жобаларға қатысуда.

Сонымен қатар, мемлекет *гендерлік зорлық-зомбылықты азайтуға* және әйелдердің құқығын қорғауға бағытталған заңнамалық реформалар жүргізуде. 2020 жылы Қазақстан *"Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес туралы" заңын* қабылдап, бұл саладағы құқықтық негіздерді күшейтті. Заң әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылықтың алдын алу, зардап шеккендерді қорғау және олардың құқықтарын қалпына келтіруге бағытталған.

Гендерлік теңдіктің экономикалық әсері

Гендерлік теңдік – тек әлеуметтік әділеттіліктің ғана емес, экономикалық дамудың да маңызды факторларының бірі. Әйелдердің экономикалық қызметке белсенді қатысуы елдің ЖІӨ-сін арттыруға, еңбек өнімділігін жоғарылатуға және халықтың жалпы әл-ауқатын жақсартуға ықпал етеді. Әйелдердің білім алуы мен еңбекке араласуы тек жеке тұлғаларға ғана емес, жалпы қоғамға пайда әкеледі. Мысалы, әйелдер шағын және орта бизнес саласында белсенді болғандықтан, олар жаңа жұмыс орындарын ашып, экономикалық белсенділікті арттырады.

Дүниежүзілік экономикалық форумның зерттеулеріне сәйкес, гендерлік теңдікке қол жеткізген елдерде экономикалық өсім қарқыны жоғары және әлеуметтік тұрақтылық сақталады. Сондықтан Қазақстанның гендерлік саясатты дамытуы экономикалық тұрақтылық пен өсімге оң әсерін тигізеді.

Қорытынды

Отбасылық және гендерлік саясат – елдегі әлеуметтік әділеттілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудің маңызды құралы. Отбасылық саясат қоғамдағы негізгі әлеуметтік институт ретінде отбасының рөлін күшейтуге бағытталса, гендерлік саясат ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге бағытталған. Қазақстанда отбасылық және гендерлік саясатты дамытуда маңызды жетістіктерге қол жеткізілсе де, бұл салаларда әлі де көптеген мәселелер шешілуді талап етеді. Ерлер мен әйелдердің тең құқығын сақтау, отбасыларды қолдау және гендерлік зорлық-зомбылықты азайту бойынша кешенді шараларды іске асыру арқылы Қазақстан әлеуметтік тұрақтылық пен экономикалық дамуды қамтамасыз ете алады.

Тілші: Журсынбай Аружан Сабырқызы