Шымкент. Қазақстан Республикасының отбасылық және гендерлік саясатын дамыту мәселелері

Қазақстан Республикасының отбасылық және гендерлік саясатын дамыту мәселелері қазіргі кезде аса өзекті. Елдің 2050 жылға дейінгі даму стратегиясына сәйкес, экономика мен әлеуметтік саланың барлық аспектілерінде түбегейлі өзгерістер мен жаңғырулар жасалуда. 
1. Ағымдағы жағдайды талдау
1.1. Отбасылық саясат саласындағы жетістіктер мен өзекті мәселелер
Қазақстанда отбасылық саясат тыңғылықты жүзеге асырылуда. Мемлекеттік бағдарламалар негізінде отбасыларды әлеуметтік қолдау, ана мен баланы қорғау, мұқтаж отбасыларға көмек көрсету мақсатында әртүрлі бастамалар іске асырылуда. Алайда, отбасылық зорлық-зомбылық, нәзік жыныстың тең құқылығы, алуан түрлі әлеуметтік жағдайларда қиындықтары бар отбасылар санының артуы сияқты мәселелер әзірге шешілмеген.
1.2. Гендерлік саясат саласындағы жетістіктер мен өзекті мәселелер
Гендерлік теңдік бағытында да бірқатар жетістіктер бар. Гендерлік теңдік стратегиясы аясында әйелдердің және ерлердің құқықтары мен мүмкіндіктерін теңестіруге бағытталған бірқатар заңдылықтар қабылданды. Алайда, гендерлік стереотиптер, әйелдер мен ерлер арасындағы жалақы теңсіздігі және саясаттағы әйелдердің көшбасшылық рөлі мәселелері әлі де өзекті.
2. Қазақстан Республикасындағы 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясатты дамытудың пайымы
2.1. Отбасылық және гендерлік саясатқа қол жеткізудің шетелдік модельдері
Батыс елдері, Скандинавия елдері мен Оңтүстік Кореяның отбасылық және гендерлік саясатында табысты әрі инклюзивті тәсілдер бар. Отбасы мен жұмыс арасында тепе-теңдікті сақтау, әлеуметтік төлемдер мен жәрдемақыларды теңестіру, сондай-ақ гендерлік теңдікті дамыту үшін арнайы бағдарламалар іске асырылуда.   
2.2. Қазақстан Республикасындағы 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясатты қалыптастырудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері
Отбасылық және гендерлік саясаттың негізі қағидаттарына отбасының әлеуметтік қорғалуы, гендерлік теңдік, инклюзия мен әр түрлілік, заңнама мен әлеуметтік нормаларды интеграциялау кіреді. Бұлар мемлекеттік стратегияны қалыптастырудың негізі ретінде қызмет етеді.
3. Тұжырымдаманың мақсаттары, міндеттері, оны іске асыру кезеңі және нысаналы индикаторлары
Тұжырымдаманың мақсаты – отбасы институтын нығайту, гендерлік теңдікті қамтамасыз ету, әлеуметтік әділеттілікті дамыту. Міндеттері – отбасылық және гендерлік саясатты жетілдіру, құқықтық базаны нығайту, әлеуметтік қызметтерді кеңейту.
4. Қазақстанның отбасылық және гендерлік саясатын іске асыру стратегиясы
4.1. Отбасылық саясатты іске асыру стратегиясы
Отбасылық саясаттың стратегиясы отбасы институтының тұрақтылығын қамтамасыз ету, отбасыларды әлеуметтік-экономикалық қолдау, сондай-ақ балалар мен жастардың құқықтарын қорғауға бағытталған.
4.2. Гендерлік саясатты іске асыру стратегиясы
Гендерлік саясат стратегиясы гендерлік теңдікке қол жеткізу, әйелдердің әлеуметтік-экономикалық құқықтарын қорғау, қоғамда гендерлік стереотиптермен күресуді қамтамасыз ету үшін үлкен күш жұмсайды.
5. Тұжырымдаманы іске асыруға негіз болатын нормативтік құқықтық актілердің тізбесі
Тұжырымдаманы іске асыру үшін ҚР Конституциясы, ҚР отбасы тәртібі туралы заң, гендерлік теңдік туралы заңдар және басқа да нормативтік-құқықтық актілер пайдаланылады.
Қорытынды
Қазақстанның отбасылық және гендерлік саясатын дамыту елдің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Аталған бағыттар бойынша жетілдіру жұмыстары жалғасып, халықаралық тәжірибені ескере отырып, тиімді шешімдер қабылдау қажет.
Ағымдағы жағдайды талдау. Өзекті мәселелер мен негізгі жетістіктер
      1.1. Отбасылық саясат саласындағы жетістіктер мен өзекті мәселелер
      1.2. Гендерлік саясат саласындағы жетістіктер мен өзекті мәселелер
Қазақстан Республикасындағы 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясатты дамытудың пайымы
      2.1. отбасылық және гендерлік саясатқа қол жеткізудің шетелдік модельдері
      2.2. Қазақстан Республикасындағы 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясатты қалыптастырудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері
Тұжырымдаманың мақсаттары, міндеттері, оны іске асыру кезеңі және нысаналы индикаторлары
Қазақстанның отбасылық және гендерлік саясатын іске асыру стратегиясы
      4.1. Отбасылық саясатты іске асыру стратегиясы
      4.2. Гендерлік саясатты іске асыру стратегиясы
Тұжырымдаманы іске асыруға негіз болатын нормативтік құқықтық актілердің тізбесі
      Кіріспе
      "Қазақстан - 2050" Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" Стратегиясына (бұдан әрі - Стратегия-2050) сәйкес еліміз Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдамада көрініс тапқан жеделдетіп жаңғырту мен индустрияландыруға бағыт алды. Қазақстан бес стратегиялық бағытты іске асыру үшін 15-50 жылдық "мүмкіндіктер терезесін" пайдалануға ниетті, олар: адами капиталды дамыту, институционалдық ортаны жетілдіру, ғылымды қажет ететін экономиканы құру, заманауи инфрақұрылымдарды қалыптастыру және халықаралық интеграцияны тереңдету.
      Адами капиталды әлеуметтік жаңғыртудың объективті аса маңызды жағдайларының қатарына жатқызу күн тәртібінде экономикалық, әлеуметтік және қоғамдық-саяси институттарды қайта құру қажеттігін туғызды. Осы мақсатта 2014 жылы Үкімет адами капиталдың сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жағдай жасауға, сондай-ақ барлық қазақстандықтар үшін өмір сүру сапасының жоғары стандарттарына қол жеткізуіне бағытталған Қазақстан Республикасын әлеуметтік дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекітті, онда ана мен баланы, отбасылардың осал топтарын әлеуметтік қолдауға жеке назар аудара отырып, әлеуметтік-еңбек қатынастарын, денсаулық сақтау, білім беру және әлеуметтік қорғау жүйесін реформалау бойынша стратегиялық міндеттер айқындалған.
      Қазақстанның демократиялық мемлекет ретінде қалыптасуы кезеңінде әйелдерге, ана мен балаға қатысты мәселелер бойынша алғашқы қоғамдық маңызды құрылымдар құрылды. Қазақстан БҰҰ-ның әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту және қорғау саласындағы негіз қалаушы құжаттарына қосылды.
      2006 - 2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясын (бұдан әрі - Гендерлік стратегия) қабылдау және іске асыру тек әйелдердің ғана емес, сонымен қатар ерлердің де құқықтары мен мүмкіндіктеріне неғұрлым тең қарауға мүмкіндік берді.
      Әйелдерді кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы конвенцияның ережелерін орындау барысы туралы үшінші және төртінші мерзімді баяндамалардың қорытындылары бойынша БҰҰ Комитеті әйелдер мен ерлер үшін құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігі мәселелері бойынша заңнамалық базаның құрылуына оң баға берді.
      Сонымен қатар, Қазақстан 2015 жылғы қыркүйекте БҰҰ-ның тұрақты даму мақсаттарына (бұдан әрі - ТДМ) қосылды, ондағы 17 мақсаттың 12-сі гендерлік сезімтал болып табылады. Бұл мақсаттар мемлекеттің барлық стратегиялық бағыттары мен міндеттері аясында ұлттық бейімдеуді және есепке алуды талап етеді.
      Гендерлік стратегияны іске асырудың аяқталуына байланысты мемлекеттік гендерлік саясаттың жаңа кезеңін орнықты дамудың халықаралық трендтерімен, ұлттық стратегиялық басымдықтармен және әлеуметтік саясаттың жаңа қағидаттарымен байланыстырудың қолайлы мүмкіндіктері туып отыр.
      Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің қолданыстағы құжаттарында отбасы институты әлеуметтік қорғаудың айрықша объектісі ретінде қаралады.
      Дамудың жаңа кезеңінде адами капиталдың сапасына әсер ететін барлық әлеуметтік институттардың арасында отбасының рөлі маңызды болғандықтан, Қазақстанның отбасы саясатын қалыптастыруда өзінің тәсілдерін жасауы маңызды.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы