Шымкент. Халықтың құқықтық мәдениетінің жай-күйі оның құқық жүйесі көрсеткіштерінің бірі болып табылады.

Халықтың құқықтық мәдениетінің жай-күйі оның құқық жүйесі көрсеткіштерінің бірі болып табылады. Қазақстанда құқықтық мәдениетті қалыптастыру – құқықтық мемлекет құру және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету жолындағы маңызды қадамдардың бірі.

  Қазақстанда құқықтық мәдениетті қалыптастыру ең негізгі 8 бағыттардан тұрады: 

1. Құқықтық білім беру.
Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың ең басты жолы – халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру. Қазақстанда құқықтық білім беру мектептен бастап жоғары оқу орындарына дейінгі барлық білім беру жүйесінде қарастырылған. Оқушылар мен студенттерге құқық негіздері, заңнама және құқықтық тәртіп туралы білім беру маңызды рөл атқарады. Білім беру жүйесінде заң және құқық негіздерін оқыту арқылы жастардың құқықтық сауатын арттыру және олардың құқықтары мен міндеттерін түсінуіне жағдай жасалады.

2. Құқықтық насихат және ақпараттық жұмыстар.
Құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін халық арасында құқықтық насихат жұмыстарын жүргізу маңызды. Бұл бағытта бұқаралық ақпарат құралдары, интернет және әлеуметтік желілер арқылы құқықтық ақпаратты тарату, халықты құқықтық мәселелер бойынша ақпараттандыру жұмыстары жүзеге асырылады. Мемлекеттік органдар, үкіметтік емес ұйымдар және құқық қорғау мекемелері құқықтық сауаттылықты арттыру мақсатында семинарлар, тренингтер және ақпараттық науқандар ұйымдастырады.

3. Құқықтық кеңес беру және көмек көрсету.
Құқықтық мәдениетті дамытуда азаматтарға құқықтық кеңес беру және көмек көрсету қызметтері маңызды рөл атқарады. Қазақстанда азаматтарға құқықтық мәселелер бойынша көмек көрсететін заң кеңесшілері, адвокаттар, үкіметтік емес ұйымдар және құқық қорғау мекемелері бар. Бұл ұйымдар халыққа құқықтық кеңес беріп, құқықтарын қорғауға көмектеседі. Әсіресе, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа ұшырағандар, аз қамтылған отбасылар, мүгедектер және басқа да әлеуметтік осал топтарға құқықтық көмек көрсету маңызды.

4. Құқықтық сананы қалыптастыру.
Құқықтық мәдениет тек құқықтық біліммен шектелмейді, ол азаматтардың құқықтық сана-сезімін қалыптастыруды да қамтиды. Құқықтық сана – бұл қоғамның құқықтық нормаларды ұстануға деген көзқарасы және олардың орындалуын қамтамасыз етуге деген ұмтылысы. Азаматтардың заңға деген құрметін арттыру, құқық бұзушылықтардың алдын алу және қоғамдағы құқықтық тәртіпті сақтау құқықтық сананың дамуымен тікелей байланысты.

5. Құқықтық тәрбиенің рөлі.
Құқықтық тәрбиелеу отбасыдан басталады, өйткені ата-аналар балаларды заңдарды құрметтеуге, әділеттілік пен адалдықты ұстануға тәрбиелеуі керек. Мектепте, колледжде және жоғары оқу орындарында құқықтық тәрбие беру арқылы жастардың құқықтық мәдениетін қалыптастыру маңызды. Құқықтық тәрбие беру жүйелі түрде және қоғамның барлық салаларында жүргізілуі тиіс. Құқықтық тәрбие арқылы жастар заңдарды құрметтеуге және құқықтарын қорғауға үйренеді.

6. Қоғамдағы құқық бұзушылықтардың алдын алу.
Құқықтық мәдениетті қалыптастыруда құқық бұзушылықтардың алдын алу мәселесі маңызды орын алады. Мемлекет құқық бұзушылықтардың алдын алу мақсатында құқықтық нормаларды қатаң сақтауды қамтамасыз ету, құқық бұзушылыққа жол бермеу және құқықтық тәртіпті нығайту шараларын жүзеге асырады. Құқық қорғау органдары құқық бұзушылықтарды болдырмау және олардың салдарын жою бойынша жұмыстар атқарып, азаматтардың құқықтарын қорғауға ерекше мән береді.

7. Заң үстемдігін қамтамасыз ету.
Құқықтық мәдениеттің қалыптасуы заң үстемдігін қамтамасыз етумен тікелей байланысты. Заңның үстемдігі – қоғамда заңдардың барлығына бірдей, әділ және міндетті түрде орындалуын білдіреді. Заң үстемдігі қоғамдағы құқықтық тәртіпті қамтамасыз етудің негізгі шарты болып табылады. Қазақстанда заңның үстемдігін орнату арқылы азаматтардың құқықтарын қорғау және олардың құқықтық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында бірқатар реформалар жүзеге асырылып келеді.

8. Мемлекеттік органдардың ашықтығы және есептілігі.
Құқықтық мәдениетті дамыту үшін мемлекеттік органдардың қызметінің ашықтығы және есептілігі маңызды. Қазақстанда мемлекеттік органдардың жұмысына азаматтардың қатысуын қамтамасыз ету мақсатында қоғамдық кеңестер, онлайн платформалар және басқа да тетіктер енгізілген. Мемлекет азаматтардың мемлекеттік органдардың жұмысы туралы ақпарат алуын және олардың қызметіне бақылау жасауын қамтамасыз ету арқылы қоғамның құқықтық мәдениетін арттыруға тырысады.

Қорытынды:
Құқықтық мәдениет қоғамның тұрақтылығы мен әділеттілігін қамтамасыз етіп, азаматтардың құқықтарын қорғау деңгейін арттыруға ықпал етеді. Қазақстандағы құқықтық мәдениетті қалыптастыру – құқықтық мемлекет құру және қоғамдағы құқықтық тәртіпті нығайту жолындағы маңызды қадам.

Тілші: Кенжебаева Гаухар Жақыпқызы