Шымкент. Халықтың құқықтық мәдениеті – бұл қоғамдағы адамдардың құқықтары мен міндеттеріне, заңдарға және құқықтық нормаларға қатысты түсініктері мен қатынастарының жиынтығы.

      Халықтың құқықтық мәдениеті – бұл қоғамдағы адамдардың құқықтары мен міндеттеріне, заңдарға және құқықтық нормаларға қатысты түсініктері мен қатынастарының жиынтығы. Құқықтық мәдениеттің жоғары деңгейі азаматтардың құқықтарын қорғау, құқықтық сауаттылықты арттыру және заңдарды сақтау мәдениетін қалыптастыруға негіз болады. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының қазіргі кезеңінде халықтың құқықтық мәдениетін көтеру маңызды міндет болып табылады.

Құқықтық мәдениеттің негізгі компоненттері

Халықтың құқықтық мәдениеті бірнеше компоненттен тұрады:

    1.    Құқықтық білім: Азаматтардың заңдар мен құқықтық нормалар туралы білімі құқықтық мәдениеттің негізін құрайды. Құқықтық білім азаматтардың құқықтары мен міндеттерін түсінуіне, заңдарды сақтауға, құқық қорғау органдарының қызметін бағалауға мүмкіндік береді.
    2.    Заңға құрмет: Құқықтық мәдениет заңдарға, құқық қорғау жүйесіне және мемлекеттік билікке деген құрметпен байланысты. Заңға құрмет көрсету азаматтардың құқықтық санасының қалыптасуына ықпал етеді, бұл өз кезегінде құқық бұзушылықтардың алдын алады.
    3.    Этикалық нормалар: Құқықтық мәдениет тек заңдарға ғана емес, сонымен қатар этикалық нормалар мен әлеуметтік құндылықтарға да негізделеді. Қоғамда қабылданған моральдық нормалар заңдарды орындау мен құқық қорғау мәдениетінің қалыптасуына әсер етеді.
    4.    Азаматтық белсенділік: Құқықтық мәдениетті дамыту үшін азаматтардың құқықтық процестерге белсенді қатысуы маңызды. Азаматтар өз құқықтарын білу, қорғау және қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді шешуге қатысу арқылы құқықтық мәдениеттің деңгейін көтере алады.

Құқықтық мәдениеттің қалыптасу жолдары

    1.    Білім беру: Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың алғашқы қадамы – білім беру жүйесінде құқықтану пәндерін енгізу. Мектептер мен жоғары оқу орындарында құқықтық білім беру бағдарламалары, семинарлар, тренингтер өткізу арқылы жастардың құқықтық сауаттылығын арттыру қажет. Бұл жастардың құқықтары мен міндеттерін түсінуіне, заңдармен танысуына мүмкіндік береді.
    2.    Құқықтық ақпарат: Құқықтық ақпаратты халыққа жеткізу үшін түрлі ақпараттық науқандар, құқықтық консультациялар, семинарлар мен форумдар ұйымдастыру қажет. Заңдарды түсіндіру, құқықтық көмектер көрсету және құқық қорғау органдарының қызметтерін насихаттау халықтың құқықтық сауаттылығын арттырады.
    3.    Масс-медиа рөлі: Баспасөз, теледидар және интернет ресурстары құқықтық мәдениетті қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ақпарат құралдары құқық бұзушылықтар туралы хабардар ету, құқықтық нормалар мен заңдарды түсіндіру, құқықтық мәселелерді талқылау арқылы халықтың құқықтық мәдениетін дамытуға көмектеседі.
    4.    Құқық қорғау органдарының жұмысы: Құқық қорғау органдарының ашықтығы, құқықтық қызметтердің қолжетімділігі және құқық бұзушылықтарға жедел реакция көрсету халықтың құқықтық мәдениетін нығайтуда маңызды. Заңды қорғау, құқық бұзушылықтарға жол бермеу, азаматтардың құқықтарын қорғау – құқық қорғау органдарының басты міндеттері болып табылады.

Құқықтық мәдениеттің артықшылықтары

     Халықтың құқықтық мәдениеті жоғары болған жағдайда, елде құқықтық тәртіп, демократия, әлеуметтік әділеттілік және азаматтық қоғамның дамуы артады. Құқықтық мәдениеттің қалыптасуы қоғамдағы құқық бұзушылықтардың төмендеуіне, азаматтардың өз құқықтарын қорғауға қабілетті болуына, құқықтық қатынастардың сапалы болуына ықпал етеді.

Болашаққа көзқарас

     Халықтың құқықтық мәдениетін дамыту – бұл үздіксіз процесс. Қазақстанның көпұлтты қоғамында әр түрлі мәдениеттер мен құқықтық жүйелердің интеграциялануы, ұлттық құқықтық мәдениетті қалыптастыруға негіз болады. Құқықтық мәдениетті дамыту үшін азаматтық қоғамның, мемлекеттік институттардың, білім беру ұйымдарының және бұқаралық ақпарат құралдарының белсенді қатысуы қажет.

    Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – бұл қоғамның құқықтық сана-сезімін, құқықтық білім мен этикалық нормаларды нығайту. Құқықтық мәдениет азаматтардың құқықтарын қорғау, заңдарға құрмет көрсету және қоғамдағы құқықтық тәртіпті сақтау үшін маңызды. Сондықтан, құқықтық мәдениетті қалыптастыруға бағытталған шараларды жүзеге асыру, халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру – бұл еліміздің тұрақты дамуы мен әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған қадамдар.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы