Шымкент. Қазақстандағы құқықтық мәдениетті қалыптастыру – қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуында, азаматтардың құқықтарын қорғауында және құқықтық тәртіптің сақталуында маңызды рөл атқарады.

Қазақстандағы құқықтық мәдениетті қалыптастыру – қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуында, азаматтардың құқықтарын қорғауында және құқықтық тәртіптің сақталуында маңызды рөл атқарады. Құқықтық мәдениет – бұл қоғамдағы құқықтық нормалар мен заңдарды түсіну, қабылдау және орындау арқылы қалыптасатын мәдениеттің бір бөлігі. Халықтың құқықтық мәдениетін арттыру үшін кешенді шараларды жүзеге асыру қажет.

Құқықтық мәдениеттің мәні

Құқықтық мәдениет – азаматтардың құқықтары мен міндеттерін түсіну, құқықтық нормаларды орындау, заңға құрметпен қарау, құқық қорғау органдары мен сот жүйесіне деген сенімділік сияқты факторларды қамтиды. Бұл мәдениет құқықтық сана-сезімнің, құқықтық тәртіптің, азаматтардың заң алдындағы жауапкершілігінің қалыптасуына ықпал етеді. Құқықтық мәдениетінің жоғары деңгейі қоғамдағы құқық бұзушылықтардың азаюына, азаматтардың құқықтық сауатының артуына, жалпы қоғамның тұрақтылығына әсер етеді.

Құқықтық білім беру

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастырудың негізгі бағыттарының бірі – құқықтық білім беру. Білім беру жүйесінде құқықтық білім берудің маңызы ерекше. Мектептер мен жоғары оқу орындарында құқық пәндері енгізіліп, студенттер мен оқушыларға өз құқықтары мен міндеттерін түсінуге мүмкіндік берілуі керек.

Құқықтық білімді халыққа жеткізудің бір жолы – семинарлар, тренингтер, дөңгелек үстелдер ұйымдастыру. Мұндай шаралар арқылы азаматтар құқықтық нормалар мен заңдардың мазмұнын, құқық қорғау органдарының қызметін түсініп, өз құқықтарын қорғауды үйренеді. Құқықтық білім беруді тек жастар арасында ғана емес, барлық жастағы азаматтар арасында жүргізу маңызды.

Құқықтық сана-сезімді дамыту

Халықтың құқықтық мәдениетін арттыру үшін құқықтық сана-сезімді дамыту қажет. Құқықтық сана-сезім – бұл азаматтардың құқықтық нормаларды қабылдауы, заңға деген құрметі, құқық қорғау органдарына деген сенімі. Бұл сананы қалыптастыру үшін құқықтық тәрбие беру, азаматтардың заңды білуіне, құқық қорғау органдарымен ынтымақтастыққа, өз құқықтарын қорғауға бағытталған жұмыстар жүргізілуі керек.

Құқықтық сана-сезімді дамытуда мектептер мен оқу орындарында құқықтық тәрбиенің маңызы зор. Оқушылар мен студенттерге құқықтық мәдениет, заңның үстемдігі, құқық қорғау органдарының қызметі туралы білім беру арқылы олардың құқықтық сана-сезімін арттыруға болады.

Құқық қорғау органдарының рөлі

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыруда құқық қорғау органдарының рөлі ерекше. Құқық қорғау органдары халықпен тікелей байланыста болып, заңды бұзушылықтарды анықтап, құқық қорғау қызметтерін көрсетуі қажет. Бұл органдар халыққа құқықтық көмек көрсетіп, олардың құқықтарын қорғауға, заңмен қорғалуына мүмкіндік береді.

Құқық қорғау органдары азаматтарға заңның қалай жұмыс істейтінін, құқықтарын қалай қорғау керектігін түсіндіру үшін ақпараттық-насихат жұмыстарын жүргізуі тиіс. Халық арасында құқықтық сауаттылықты арттыру мақсатында ашық есік күндерін өткізу, құқықтық мәселелер бойынша консультациялар ұйымдастыру – құқық қорғау органдарының міндеті.

Заңды қорғау және әділеттілік

Заңның үстемдігін қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтарын қорғау – құқықтық мәдениеттің маңызды аспектісі. Қазақстан Республикасында заңдардың әділетті болуы, құқықтық жүйенің тиімділігі халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді. Заңдардың әділеттілігі халықтың заңға деген сенімін арттырады, құқық бұзушылықтардың алдын алады.

Сондықтан, мемлекет заңдарды жетілдіру, құқық қорғау органдарының қызметін тиімді ұйымдастыру, сот жүйесін реформалау арқылы халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыруға ықпал етуі тиіс.

Халықаралық тәжірибе

Халықаралық тәжірибеде құқықтық мәдениетті қалыптастыру бойынша бірқатар тиімді тәсілдер бар. Мысалы, дамыған елдерде құқықтық білім мен тәрбиені дамыту үшін мемлекеттік бағдарламалар, қоғамдық ұйымдардың жобалары жүзеге асырылып жатыр. Бұл тәжірибелерді Қазақстанда енгізу, халықтың құқықтық мәдениетін арттыруда маңызды рөл атқарады.

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – мемлекетіміздің құқықтық жүйесінің тиімділігін арттырудың негізі. Азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру, құқықтық сана-сезімді дамыту, құқық қорғау органдарының қызметін тиімді ұйымдастыру – бұл жұмыстарды жүзеге асыру үшін мемлекет, қоғам және әрбір азамат белсенді қатысуы тиіс. Тек осындай ынтымақтастық арқылы Қазақстанның құқықтық мәдениеті жоғары деңгейге жетіп, қоғамдағы құқықтық тәртіп пен әділеттілікті қамтамасыз етеді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы