Құқықтық мәдениет дегеніміз не?

Құқықтық мәдениет – бұл қоғамның құқықтық нормаларды құрметтеп, заңдарды орындауға дайын болуы. Ол азаматтардың құқықтары мен міндеттерін білуден басталып, заңсыздыққа қарсы тұра алатын белсенді азаматтық ұстаныммен аяқталады. Қазақстан үшін құқықтық мәдениетті қалыптастыру – әлеуметтік тұрақтылық пен дамудың басты шарттарының бірі.

Құқықтық мәдениет дегеніміз не?

Құқықтық мәдениет халықтың:

    Заңдарды түсініп, қабылдауы;
    Құқықтарын қорғауы және басқалардың құқықтарын бұзбауы;
Заңсыздықты мойындамауы.

Мұндай мәдениет тек құқықтық сауаттылықтан ғана тұрмайды, сонымен қатар қоғамның әділдікке деген сенімін, заңға құрметін және өз міндеттерін орындауға деген жауапкершілігін қамтиды.

Неліктен құқықтық мәдениет маңызды?

    1.    Тұрақтылық пен тәртіпті қамтамасыз етеді
Құқықтық мәдениет халық арасында тәртіп орнатып, заң бұзушылықтардың алдын алады.
    2.    Әлеуметтік әділдікті қолдайды
Әрбір азаматтың құқығы қорғалса, қоғамда әділеттілік қалыптасады.
    3.    Экономикалық даму үшін маңызды
Инвесторлар құқықтық мәдениеті жоғары елдерде тұрақты әрі сенімді бизнес жүргізуге бейім болады.
    4.    Құқық бұзушылық деңгейін төмендетеді
Халық өз құқықтарын білгенде және құрметтегенде, заң бұзушылықтардың саны азаяды.

Қазақстандағы құқықтық мәдениет деңгейі

Қазақстан құқықтық мәдениетті дамытуға бағытталған көптеген шараларды қолға алды. Соған қарамастан, құқықтық сауаттылық деңгейі әлі де жақсартуды қажет етеді. Мәселен, кейбір азаматтар өз құқықтарын білмей, заңсыз әрекеттерге тап болып жатады.

Құқықтық мәдениетті қалыптастыру жолдары

    1.    Білім беру жүйесін жетілдіру
Құқық негіздерін мектептен бастап үйрету қажет. Балалар өз құқықтары мен міндеттерін ерте жастан түсінсе, құқықтық мәдениет қалыптасады.
    2.    Тегін құқықтық көмек көрсету
Халыққа заңгерлік көмек көрсету арқылы құқықтарын қорғауға мүмкіндік берілуі керек. Бұл әсіресе ауылдық жерлердегі азаматтар үшін маңызды.
    Ақпараттық жұмыстар жүргізу

Мемлекеттік органдар мен БАҚ халыққа құқықтық мәдениет туралы түсінікті әрі қолжетімді ақпарат беруі қажет. Мұндай ақпараттық науқандар арқылы азаматтарға өз құқықтары мен міндеттері түсіндіріліп, заңды сақтау маңыздылығы көрсетіледі.

    4.    Құқық қорғау органдарының ашықтығы
Халық құқық қорғау жүйесіне сенуі үшін оның жұмысы ашық әрі әділ болуы қажет. Азаматтар өз мәселелерін заңды түрде шешу мүмкіндігін сезінгенде ғана құқықтық мәдениет күшейеді.
    5.    Заңдарды түсіндіру және қарапайым тілде жеткізу
Кейбір заңдар халыққа түсініксіз болуы мүмкін. Сондықтан оларды қарапайым тілде түсіндіру және негізгі құқықтар мен міндеттерді насихаттау маңызды.
    6.    Құқықтық мәдениетке арналған іс-шаралар

    Құқықтық сауаттылықты арттыруға бағытталған семинарлар мен тренингтер өткізу;
    Оқушылар мен студенттер арасында құқықтық білімге байланысты конкурстар ұйымдастыру;
    Қоғамдық пікір көшбасшыларын, танымал тұлғаларды құқықтық мәдениетті насихаттауға тарту.

Құқықтық мәдениеттегі жастардың рөлі

Жастар – қоғамның болашағы. Олардың құқықтық сауаттылығын арттыру – ұзақ мерзімді нәтижеге жетудің негізгі жолы.

    Мектептерде құқық негіздерін оқыту;
    Университеттерде құқықтық пәндерге көбірек көңіл бөлу;
    Волонтерлік қозғалыстар арқылы жастарды құқықтық насихат жұмыстарға тарту.

Қоғамның құқықтық мәдениетін арттырудағы мемлекеттің рөлі

Мемлекет құқықтық мәдениетті дамытуда мынадай шараларды жүзеге асыруы тиіс:

    1.    Құқықтық реформалар жүргізу: Халықтың мүдделеріне сай келетін заңдар қабылдау.
    2.    Қол жетімді құқықтық көмек көрсету: Әсіресе, ауылдық аймақтарда заңгерлердің қызметін қолжетімді ету.
    3.    Сыбайлас жемқорлықпен күрес: Жемқорлық құқықтық мәдениеттің төмендеуіне әкеледі. Сондықтан мемлекет бұл мәселені жүйелі түрде шешуі қажет.

Қазақстандағы бастамалар

    “Ашық Үкімет” платформасы: Мемлекеттік органдардың халықпен байланысын күшейтетін жүйе.
    Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет қалыптастыру бағдарламасы: Азаматтардың жемқорлыққа қарсы күресте белсенді болуын қолдайды.
    Құқықтық ақпарат орталықтары: Тегін кеңес беретін орталықтардың санын арттыру.

Құқықтық мәдениет қоғамның әділдікке, тұрақтылыққа және заңды құрметтеуге негізделген. Оны қалыптастыру үшін мемлекет, қоғам және әрбір азамат бірге жұмыс істеуі қажет. Құқықтық сауаттылығы жоғары қоғамда тәртіп пен әділдік орнайды, ал бұл Қазақстанның тұрақты әрі дамыған мемлекетке айналуына жол ашады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы