Шымкент. Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – қоғамдағы әрбір азаматтың құқықтары мен міндеттерін білуін, заңдарды құрметтеуін және құқықтық нормаларды сақтауын қамтамасыз ететін маңызды процесс.

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – қоғамдағы әрбір азаматтың құқықтары мен міндеттерін білуін, заңдарды құрметтеуін және құқықтық нормаларды сақтауын қамтамасыз ететін маңызды процесс. Құқықтық мәдениет құқықтық тәртіптің негізін қалайды, қоғамда әділдік пен құқықтық тұрақтылықты қамтамасыз етуге көмектеседі. Халықтың құқықтық мәдениетін дамыту арқылы азаматтар өз құқықтарын қорғауды, заңды сақтау жауапкершілігін сезінуді және құқықтық жүйенің тұрақты дамуын қамтамасыз ете алады.

Құқықтық мәдениет дегеніміз не?

Құқықтық мәдениет – бұл заңдарға құрметпен қарау, құқықтық білімді меңгеру және заңды сақтау мәдениеті. Әрбір азамат өз құқықтары мен міндеттерін түсінуі, заңдарды біліп, оларды күнделікті өмірде ұстануы тиіс. Құқықтық мәдениет тек қана құқықтық білімге ғана емес, сонымен қатар құқықтық нормаларды сақтауға және өз құқықтарын қорғауға белсенді қатысуға бағытталған.

Құқықтық мәдениеттің негізгі мақсаты – азаматтардың заңға деген құрметін арттыру және олардың құқықтарын қорғау мен міндеттерін орындауға ынталандыру. Бұл процесс қоғамда құқықтық сауаттылықты арттыруға, заңдарды сақтау мәдениетін дамытуға және құқықтық тәртіпті нығайтуға ықпал етеді.

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың маңыздылығы

Құқықтық мәдениет қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Егер әрбір азамат өз құқықтарын білсе және оларды сақтауға тырысса, қоғамда құқық бұзушылықтар азайып, құқықтық тәртіп күшейеді. Құқықтық мәдениетті дамыту арқылы мемлекет пен қоғам арасындағы қарым-қатынас жақсарады, бұл өз кезегінде азаматтардың құқықтарын қорғауға, заңды бұзбауға және әділеттілікті сақтауға бағытталған.

Құқықтық мәдениетті қалыптастыру тек жеке адамдардың құқықтық сауаттылығын арттырумен ғана шектелмейді. Ол сондай-ақ құқықтық тәртіпті нығайтуға және құқықтық инфрақұрылымды жетілдіруге бағытталған кешенді шараларды қамтиды. Бұл құқық қорғау органдарының жұмысын жақсарту, құқықтық білім беру жүйесін дамыту, сондай-ақ құқықтық тәрбие мен ақпараттық науқандарды ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың негізгі бағыттары

    1.    Құқықтық білім беру жүйесін дамыту: Құқықтық мәдениеттің негізі – құқықтық білім. Азаматтар өз құқықтарын білуі және оларды қорғау үшін заңдарды түсінуі қажет. Осы мақсатта мектептер мен жоғары оқу орындарында құқықтық пәндерді оқыту, құқықтық сауаттылықты арттыру бойынша арнайы курстар ұйымдастыру маңызды. Құқықтық білім беру жүйесі әрбір азаматтың құқықтарын түсінуге және оларды тиімді қорғауға мүмкіндік береді.
    2.    Заңдарға құрметпен қарау: Құқықтық мәдениетті қалыптастырудың басты элементтерінің бірі – заңға құрметпен қарау. Әрбір адам заңдарды сақтауы және заңды бұзбауы тиіс. Заңдарды құрметтеу арқылы қоғамда құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге болады. Сонымен қатар, заңдарға құрмет қоғамда әділеттілікті орнатуға ықпал етеді.
    3.    Құқықтық тәртіпті нығайту: Құқықтық тәртіп – заңдардың орындалуын қамтамасыз ететін механизм. Құқықтық мәдениетті дамыту құқықтық тәртіпті нығайтуға бағытталған шаралармен тығыз байланысты. Бұл құқық қорғау органдарының қызметін жақсарту, заңдардың орындалуын қадағалау және құқықтық тәртіпті бұзғандарға қатысты әділ жаза қолдану арқылы жүзеге асырылады.
    4.    Азаматтық белсенділікті арттыру: Құқықтық мәдениет азаматтардың азаматтық белсенділігін арттыруға ықпал етеді. Азаматтық белсенділік – бұл өз құқықтарын қорғауға, құқықтық нормаларды сақтауға және қоғамдағы әділеттілікті қолдауға деген азаматтардың жауапкершілігі. Құқықтық мәдениетті дамыту арқылы азаматтар өз құқықтарын қорғауға және заңдарды бұзбауға ынталанады.
    5.    Құқық қорғау органдарымен өзара әрекеттестік: Құқық қорғау органдары құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге және заңдарды орындауға жауапты. Құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін құқық қорғау органдары мен азаматтар арасындағы сенім мен ынтымақтастықты нығайту маңызды. Егер азаматтар құқық қорғау органдарына сенім артса, бұл құқықтық тәртіптің сақталуына ықпал етеді.

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудағы қиындықтар

Құқықтық мәдениетті қалыптастыруда бірқатар қиындықтар бар. Ең алдымен, құқықтық сауаттылықтың жеткіліксіздігі, әсіресе ауылдық аймақтарда, азаматтардың құқықтарын тиімді пайдалануына кедергі келтіреді. Көптеген азаматтар өз құқықтарын білмейді немесе оларды қалай қорғау керектігін түсінбейді. Бұл жағдай құқықтық білім беру жүйесін жетілдіруді талап етеді.

Сонымен қатар, құқық қорғау органдарына сенімнің төмендігі де құқықтық мәдениеттің дамуына кері әсер етеді. Азаматтар құқық қорғау органдарына сенім білдірмесе, олар заңдарды сақтауға және өз құқықтарын қорғауға ұмтылмайды. Бұл құқық қорғау органдарының ашықтығы мен тиімділігін арттыруды қажет етеді.

Құқықтық мәдениетті қалыптастырудағы тағы бір мәселе – заңдардың орындалуына қатысты проблемалар. Кейбір жағдайларда заңдар орындалмайды немесе олардың бұзылуына тиісті шаралар қолданылмайды. Бұл құқықтық жүйеге деген сенімсіздікті арттырады және құқықтық мәдениеттің дамуын тежеуі мүмкін.

Құқықтық мәдениетті қалыптастыру бойынша ұсыныстар

    1.    Құқықтық білім беру бағдарламаларын жетілдіру: Құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін мектептер мен жоғары оқу орындарында құқықтық білім беру жүйесін жетілдіру қажет. Бұл құқықтық пәндерді оқыту бағдарламаларын жақсарту, құқықтық сауаттылықты арттыратын курстар мен тренингтер ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
    2.    Медиа арқылы құқықтық ақпараттандыру: Бұқаралық ақпарат құралдары құқықтық мәдениетті қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Теледидар, радио, интернет және әлеуметтік желілер арқылы құқықтық сауаттылықты арттыратын бағдарламалар мен ақпараттық материалдарды тарату халық арасында құқықтық білімді насихаттауға ықпал етеді.
    3.    Құқық қорғау органдарының ашықтығын арттыру: Құқық қорғау органдарының жұмысын ашық және тиімді ету – құқықтық мәдениетті қалыптастырудың маңызды шарты. Азаматтар құқық қорғау органдарына сенім білдірсе, бұл олардың заңды сақтауына және құқықтық нормаларды құрметтеуіне ықпал етеді.
    4.    Азаматтық қоғамды дамыту: Құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін азаматтық қоғамның рөлі зор. Үкіметтік емес ұйымдар, құқық қорғау ұйымдары мен еріктілер құқықтық сауаттылықты арттыруға белсенді қатысуы керек. Азаматтық қоғам құқықтық тәртіпті нығайтуға және құқықтық мәдениетті насихаттауға көмектеседі.
    5.    Құқықтық нормаларды насихаттау: Құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін құқықтық нормаларды насихаттау маңызды. Азаматтар құқықтарын және заңдарды сақтау қажеттілігін түсінуі үшін ақпараттық науқандар ұйымдастыру қажет.

Халықтың құқықтық мәдениетін қалыптастыру – бұл қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз ететін маңызды процесс. Құқықтық мәдениеттің дамуы арқылы азаматтар өз құқықтарын қорғауға, заңдарды сақтауға және құқықтық тәртіпті нығайтуға белсенді қатысады. Қазақстанда құқықтық мәдениетті қалыптастыру үшін құқықтық білім беру жүйесін жетілдіру, азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру, құқық қорғау органдарының ашықтығы мен тиімділігін қамтамасыз ету қажет.

Құқықтық мәдениетті дамыту қоғамдағы заңның үстемдігін, азаматтардың құқықтарының қорғалуын және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге ықпал етеді. Құқықтық мәдениет – бұл әрбір азаматтың құқықтары мен міндеттерін білуін, заңдарды құрметтеуін және құқықтық нормаларды сақтауын қамтамасыз ететін маңызды құндылық.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы