Таза ауыз су – денсаулықтың кепілі әрі өмір сүрудің негізгі талабы.

Таза ауыз су – денсаулықтың кепілі әрі өмір сүрудің негізгі талабы. Қазақстан сияқты кең аумақты елде ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі әрдайым маңызды. Бұл мәселені шешу халықтың әл-ауқатын арттырып, елдің экономикалық және әлеуметтік дамуын нығайтуға көмектеседі.

Судың қолжетімділігі: қазіргі жағдай

Қазақстанда ауыз судың қолжетімділігі бойынша аймақтық айырмашылықтар айқын байқалады:
    Қалалық аймақтарда таза суға қолжетімділік 98%-ға жетсе,
    Ауылдық жерлерде бұл көрсеткіш шамамен 94%-ды құрайды.

Дегенмен, шалғай ауылдар мен кішігірім елді мекендерде су тапшылығы әлі де сақталып отыр. Бұған көбінесе инфрақұрылымның ескіруі, табиғи ресурстардың шектеулігі және сумен жабдықтау жүйелерінің тиімсіздігі себеп болып отыр.

Су тапшылығының себептері

    1.    Географиялық ерекшеліктер:
Қазақстанның кейбір аймақтарында су ресурстарының табиғи шектеулігі байқалады. Әсіресе, оңтүстік және батыс өңірлер суды сыртқы көздерден, яғни трансшекаралық өзендерден алады.
    2.    Инфрақұрылымның жеткіліксіздігі:
Кейбір ауылдарда ескі құбырлардан су ағуы немесе тазарту қондырғыларының жұмыс істемеуі жағдайды қиындатады.
    3.    Климаттық өзгерістер:
Қуаңшылық пен жауын-шашынның азаюы су көлемінің жыл сайын қысқаруына әкелуде.
    4.    Судың тиімсіз пайдаланылуы:
Өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы және тұрмыстық деңгейде суды үнемдеудің төмен мәдениеті су тапшылығын күшейтеді.

Мемлекеттік бағдарламалар

Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз ету бойынша бірнеше мемлекеттік бағдарлама жүзеге асырылуда:
    “Ауыл – Ел бесігі” бағдарламасы ауылдық елді мекендерді сумен жабдықтауға басымдық береді.
    “Өңірлерді дамыту” бағдарламасы қалалық және ауылдық инфрақұрылымды жаңғыртуға бағытталған.
    “Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері” ұлттық жобасы халықты сумен қамтамасыз ету деңгейін арттыруды көздейді.

Бұл бағдарламалар аясында елді мекендерде су құбырлары жаңартылып, жаңа көздер ашылып, жер асты сулары зерттелуде.

Жаңа технологияларды енгізу

Су ресурстарын тиімді пайдалану үшін жаңа технологияларды қолдану маңызды:
Суды тазарту қондырғылары: Заманауи технологиялар суды залалсыздандыру мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
    Су шығынын азайту жүйелері: Құбырлардағы судың ағуын бақылау және инфрақұрылымды автоматтандыру арқылы шығындар төмендетілуде.
    Жаңартылатын көздерді пайдалану: Жер асты су көздерін пайдалану мүмкіндігі зерттелуде.

Суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыру

Су тапшылығын азайту үшін халық арасында суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыру маңызды:
Ақпараттандыру жұмыстары: Халыққа суды дұрыс пайдалану тәсілдері туралы түсіндіру.
    Суды үнемдеу әдетін енгізу: Әр үйде су шығынын азайтатын құрылғылар орнату.
    Балама әдістерді қолдану: Мысалы, ауыл шаруашылығында жаңбырлатып суару немесе тамшылатып суару әдістерін кеңінен қолдану.

Болашақтағы жоспарлар

2025 жылға дейін Қазақстан барлық тұрғындарды таза ауыз сумен қамтамасыз етуді көздеп отыр. Бұл үшін:
    Жаңа су құбырлары салынады.
    Барлық елді мекендердегі ескі жүйелер жаңартылады.
    Суды қайта өңдеу және тазарту жүйелеріне инвестиция ұлғайтылады.

Таза ауыз сумен қамтамасыз ету – елдің әлеуметтік тұрақтылығы мен экономикалық дамуының маңызды көрсеткіші. Қазақстанда бұл бағытта көптеген шаралар жүзеге асырылып жатқанымен, шешімін күткен мәселелер әлі де бар. Су ресурстарын дұрыс пайдалану, жаңа технологияларды енгізу және халық арасында суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыру – судың қолжетімділігін арттырудың негізгі жолдары.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы