Ауыз судың маңызы

Адамның денсаулығы мен өмір сүру сапасын қамтамасыз етудегі ауыз судың рөлі өте жоғары. Қазақстан үшін бұл мәселе тек тұрмыстық қажеттілік емес, елдің әлеуметтік және экономикалық дамуының маңызды бөлігі. Қазіргі таңда мемлекет ауыз суға қолжетімділікті арттыру бойынша кешенді шаралар қабылдап жатыр.

Жалпы жағдай

Қазақстанда ауыз су ресурстарының тапшылығы бірнеше себепке байланысты:
    1.    Елдің көп бөлігін құрғақ климатты аймақтар құрайды.
    2.    Су ресурстарының шамамен 40%-ы шекаралас елдерден келеді.
    3.    Аймақтардағы инфрақұрылымның ескіруі мен табиғи су көздерінің ластануы ауыз суды жеткізуге қиындықтар тудырады.

Су ресурстарының теңсіздігі

Қазақстанның оңтүстігі мен батысында су ресурстары тапшы, ал солтүстік және шығыс аймақтарда су қоры мол. Бірақ бұл ресурстардың көпшілігі ауылдық жерлерге қолжетімсіз. 2023 жылғы статистика бойынша, ауыл тұрғындарының шамамен 10%-ы таза ауыз суға толықтай қол жеткізе алмай отыр.

Негізгі проблемалар

    1.    Инфрақұрылымның ескіруі:
Су құбырларының 60%-дан астамы тозған және ауыстыруды қажет етеді. Бұл су шығыны мен сапасына кері әсер етеді.
    2.    Сапа мәселесі:
Кейбір аймақтарда су құрамында зиянды заттардың деңгейі белгіленген нормалардан асып кетеді. Бұл денсаулыққа қауіп төндіреді.
    3.    Ауылдық жерлердегі қолжетімділік:
Ауыл тұрғындарының көпшілігі әлі күнге дейін суды құдықтан немесе ашық су көздерінен алады.
    4.    Климаттық өзгерістер:
Қуаңшылық пен су деңгейінің төмендеуі табиғи су көздерінің азаюына әкелуде.

Шешімдер мен бастамалар

Қазақстан үкіметі ауыз сумен қамтамасыз етуді жақсарту үшін бірқатар шараларды қолға алды:
    1.    Мемлекеттік бағдарламалар:
    “Ауыз су” бағдарламасы: Ауылдық аймақтарды сумен қамтуға бағытталған.
    “Өңірлерді дамыту” ұлттық жобасы: Елді мекендердегі су инфрақұрылымын жаңарту және таза су көздерін пайдалану.
    2.    Жаңа технологияларды енгізу:
    Заманауи су тазарту қондырғыларын орнату.
    Тамшылатып суару әдістерін қолдану арқылы су үнемдеу.
    3.    Инфрақұрылымды жаңарту:
    Су құбырларын қайта құру және жаңаларын салу.
    Ескі жүйелердегі су шығынын азайту мақсатында жаңа материалдар қолдану.
    4.    Су ресурстарын басқару:
    Су көздерін сақтау және ластанудың алдын алу.
    Су пайдалануды тиімді ету үшін цифрлық жүйелерді енгізу.

Халықаралық серіктестік

Қазақстан халықаралық ұйымдармен және көрші елдермен бірлесе отырып, трансшекаралық өзендердің суын тиімді пайдалануға бағытталған жобаларға қатысуда. Мысалы, Дүниежүзілік банкпен серіктестік аясында ауылдық аймақтарға арналған су жүйелерін жаңарту бойынша қаржылық қолдау алынуда.

Қалалық және ауылдық аймақтардағы айырмашылық

Қалалық аймақтарда таза ауыз суға қолжетімділік 97%-ды құраса, ауылдық жерлерде бұл көрсеткіш 80%-дан төмен. Ауылдық елді мекендерде жаңа құбыр жүйелерін орнату және су тазарту құрылғыларын енгізу мәселесі басымдыққа ие.

Болашақ жоспарлар

Қазақстан үкіметі 2025 жылға дейін:
    Барлық ауылдық елді мекендерді таза ауыз сумен қамтамасыз етуді,
    Су инфрақұрылымын толықтай жаңартуды,
    Су ресурстарын үнемдеу және қорғау шараларын енгізуді көздеп отыр.

Ауыз су мәселесін шешу тек инфрақұрылымды жаңарту ғана емес, сонымен қатар халықтың су ресурстарын ұқыпты пайдалануға деген көзқарасын өзгертуге де байланысты. Мемлекеттік бағдарламалар мен жаңа технологияларды енгізу арқылы Қазақстан ауыз суға қолжетімділікті арттырып, елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына серпін береді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы