Дұрыс қаржылық жоспар құрудың психологиялық аспектілері

Қаржылық жоспарлау – бұл тек табыс пен шығынды есептеу ғана емес, сонымен бірге адамның ішкі сенімдері мен көзқарастарын да ескеретін маңызды процесс. Адамдар өз қаржыларын дұрыс басқара алмайтынын айтып жиі шағымданады, бірақ мәселе тек қаражатта емес, оны қабылдауында болуы мүмкін. Қаржы психологиясы осы жерде үлкен рөл атқарады.

1. Ақша туралы қате сенімдер

Көптеген адамдар балалық шағында ақша туралы қалыптасқан қате түсініктерді бойына сіңіреді. Мысалы:
    “Ақша табу – өте қиын.”
    “Ақша – тек байлардың үлесі.”
    “Көп ақша – тек бақытсыздық әкеледі.”

Мұндай сенімдер адамды шектеуге бейім. Ол қанша тырысса да, өз мүмкіндіктерін толық пайдалана алмайды. Осы сенімдерді анықтап, оларды өзгерту – қаржылық жоспарлаудың алғашқы қадамы.

2. Мақсат қоюдың психологиялық маңызы

Қаржыны дұрыс басқару үшін нақты мақсат қою өте маңызды. “Көлік сатып алу”, “саяхаттау”, “үй алу” сияқты мақсаттар адамды ақша жинауға ынталандырады. Бірақ бұл жерде мақсаттың нақты әрі қолжетімді болуы маңызды. Егер сіздің мақсатыңыз тым үлкен болса және оған жету қиын көрінсе, мотивацияңыз тез жоғалуы мүмкін.

Техника: SMART әдісін қолдану:
    Specific (нақты)
    Measurable (өлшемді)
    Attainable (қолжетімді)
    Relevant (маңызды)
    Time-bound (уақытпен шектелген)

3. Эмоцияларды басқару

Эмоциялар қаржылық шешімдерге қатты әсер етеді. Мысалы, адам стресс кезінде қажетсіз заттарды сатып алуға бейім, ал қуаныш кезінде жинақтау жоспарын бұзып, ақшаны тез жұмсап жібереді. Қаржылық табысқа жету үшін эмоцияларды бақылауды үйрену керек.

Кеңес:
    Үлкен сомада ақша жұмсамас бұрын, “Маған бұл зат расымен керек пе?” деп өзіңізден сұраңыз.
    Эмоциялық шешімдерден аулақ болу үшін 24-48 сағаттық үзіліс жасаңыз.

4. Табысты жоспарлаудың дағдысы

Кейбір адамдар “табысым аз болғандықтан, ақша жинай алмаймын” деп ойлайды. Алайда, кез келген табыстан кем дегенде 10%-ын жинақтауды әдетке айналдыру – қаржылық тұрақтылықтың алғашқы қадамы.

Техника:
    Әр айдың басында табысыңызды үшке бөліңіз:
    1.    Міндетті шығындар (тұрмыстық қажеттіліктер).
    2.    Жинақтау (табыс көлеміне қарамастан, 10%-15%).
    3.    Қызығушылықтарға арналған шығындар (хобби, демалыс).

5. Қаржылық білімнің рөлі

Қаржылық сауаттылық – психологиялық кедергілерді жеңудің ең тиімді әдістерінің бірі. Қаржыны басқару туралы кітаптар мен курстар адамның ақшаға деген көзқарасын өзгертуге көмектеседі.

Ұсынылатын кітаптар:
    Тони Роббинс, “Ақша: Ойынды меңгеру”
    Джордж Клейсон, “Вавилондағы ең бай адам”
    Роберт Кийосаки, “Бай әке, кедей әке”

6. Әлеуметтік әсерлерді ескеру

Қаржылық шешімдерге достар мен туыстардың ықпалы да әсер етеді. Кейде адамдар жақындарының пікіріне еріп, қажетсіз шығындар жасайды. Мысалы, “бәрінде бар, менде де болуы керек” деген ой қаржылық қиындықтарға алып келуі мүмкін.

Кеңес: Өз қаржылық жоспарыңызға сенімді болыңыз және басқалардың көзқарасына тым тәуелді болмаңыз.

7. Дұрыс әдет қалыптастыру

Қаржылық жетістік – күнделікті дұрыс әдеттердің нәтижесі. Қарапайым әдеттер, мысалы, шығындарды жазу, жеңілдіктерді қадағалау, қажетсіз заттарды сатып алмау, ұзақ мерзімді табысқа апарады.

Қаржылық жоспарлауды дұрыс ұйымдастыру тек математикалық есептеулерге ғана емес, адамның психологиялық дайындығына да байланысты. Ақшаға деген сенімдеріңізді, эмоцияларыңызды және күнделікті әдеттеріңізді өзгерте отырып, сіз тек байлыққа жетіп қана қоймай, қаржылық еркіндікке қол жеткізесіз. Бұл сіздің өміріңізді жеңілдетіп, мақсаттарыңызға жетуге мүмкіндік береді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы