Астана қаласында өткен екінші «Орталық Азия – Қытай» индустриялық-инновациялық ынтымақтастық форумында Түркістан облысы үш ірі жобаға меморандумға қол қойды.

Астана қаласында өткен екінші «Орталық Азия – Қытай» индустриялық-инновациялық ынтымақтастық форумында Түркістан облысы үш ірі жобаға меморандумға қол қойды.
Бұл меморандум облыстың экономикалық және инновациялық даму стратегиясында жаңа белес болып табылады.
Бірінші жоба электр көліктерін шығаруды дамытуға бағытталған. Қытайдың ірі автоконцерндерімен бірлесе отырып, Түркістанда электромобильдердің құрастыру зауытын салу көзделуде. Меморandum аясындағы келісім – техникалық технологияларды бірлесіп өндіру, жергілікті құрамдасты компоненттерді арттыру, сондай-ақ шетелдік тәжірибеге сүйене отырып, экологиялық таза көліктерді ілгерілетуге мүмкіндік береді.Бұл меморандум облыстың экономикалық және инновациялық даму стратегиясында жаңа белес болып табылады.
Бірінші жоба электр көліктерін шығаруды дамытуға бағытталған. Қытайдың ірі автоконцерндерімен бірлесе отырып, Түркістанда электромобильдердің құрастыру зауытын салу көзделуде. Меморandum аясындағы келісім – техникалық технологияларды бірлесіп өндіру, жергілікті құрамдасты компоненттерді арттыру, сондай-ақ шетелдік тәжірибеге сүйене отырып, экологиялық таза көліктерді ілгерілетуге мүмкіндік береді.
Екінші жоба – «жасыл экономикаға» арналған: күн және жел энергетикасы саласында бірлескен кәсіпорын құру. Ол арқылы Түркістан облысында күн панельдері мен жел турбиналарын шығаратын зауыт салу көзделуде. Бұл бастама өңірдің электр энергиясына тәуелділігін азайтып, таза өндіріс әдістерін кеңейтеді. Қытайдан әкелінетін технологиялар мен тәжірибе ауылдық жерлерде тұрмыстық энергияны тиімді пайдалануды арттырады.
Үшінші жоба – агроөнеркәсіптік кластер құру. Түркістан экономикасының ауыл шаруашылығына негізделуін ескере отырып, форумда өңірдің ауыл шаруашылығы өнімдерін – әсіресе көкөніс, жеміс және тары сияқты өнімдерді – терең өңдеу, орау және экспорттау үшін өндірістік кешен ашу жолға қойылды. Бұл жоба өңірдегі фермерлерді қолдап, өнім сапасын арттыруға қажет.
Бұл форумның ерекшелігі – меморандумдардың нақты үш бағытты қамтып, әрқайсысы аймақ экономикасына тікелей әсер ететіндігі. Бұрын да ұқсас халықаралық кездесулер өткізілген. Мысалы, 2023 жылғы алғашқы форум Циндаода өткен кезде Қытай мен Орталық Азия елдері арасында ауыл шаруашылық, энергетика және инфрақұрылым салалары бойынша жалпы 22 құжатқа қол қойылған болатын, соның ішінде Changan, Haval, Chery автожобалары мен тау-кен машиналарын біріктіру жатады 
2024 жылғы Алматыдағы «Жасыл даму» бағытындағы форумда Қытай тарапынан таза технологиялар бойынша меморандум жасалып, Қазақстанға күн энергетикасы мен экологиялық жобаларды енгізуге жол ашылды. Ол кезде Қытай тарапынан ШОС аясында жасалған бұл келісім Түркістан сияқты өңірлерге жасыл технологияны енгізуде оң әсер етті .
Нақты порциямен салыстырсақ, 2023–2024 жылдардағы келісімдер формалды және жаппай болатын, ал 2025 жылғы II форумда қол қойылған үш жоба жобалау-сараптама деңгейінен өтіп, іс жүзінде іске асырылуға дайын. Алдыңғы кезеңдерде ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу немесе автокөлік өндірісі негізінен ортақ идеялар, болашақ мүмкіндіктер деңгейінде қалып жатса, биылғы меморандумдар жобаларды нақты іске қосу шараларына бағытталған. Бұл – Түркістан облысының жобаларды практикалық жүзеге асыруға бейіл екендігінің айқын дәлелі.
Қазір Түркістан үшін ең маңыздысы – осы жобаларды тиімді әрі жедел іске асыру. Электромобиль зауытының құрылысы үшін арнайы өнеркәсіптік аймақ таңдалып, жергілікті инженерлік инфрақұрылымдар құрылуда. Күн және жел энергиясы жобасына қатысты зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қазақстандық-американдық технопарк пен қуат беру желісімен байланыс жүріп жатыр. Агроөнеркәсіптік кластер бойынша фермер топтарын біріктіру, өнім сатылым схемаларын құру, мемлекеттік қолдау шаралары енгізілуде.
Сонымен қатар, осы форумда келісілген жобалар – өңірдегі кәсіпкерлер үшін жаңа экспорттық нарықтарға жол ашып қана қоймай, жастар мен мамандарды инновациялық салаларға тартатын мотивациялық факторға айналады. Түркістандағы оқу орындарында экологиялық технологиялар мен агроөнеркәсіптік технологияларды даярлайтын курстар ашылып, кәсіптік білім беру бағдарламалары жаңартылды.
Түркістан облысы әкімшілігі мен іскерлік өкілдері жобаларды іске асыруды бірлесіп ұйымдастыруға кірісті. Жобаларға ортақ ұлттық энергия жүйесіне қосылу, жергілікті қанаттар мен панельдер шығаратын қосалқы зауыттар құру, мемлекет тарапынан субсидиялар мен салық жеңілдіктері қарастырылуда. Сондай-ақ, жобаларды мониторингтеу жүйесі құрылып, әлеуметтік-экономикалық әсерін өлшеу басталды.
Солайша, 2025 жылғы екінші форум Түркістан үшін стратегиялық маңызды үш жобаны іске қосу бастамасы болды. Бұрынғы жылдардағы меморандумдар бағыт бергенімен, шынайы іске қосылмай қалғаны белгілі еді. Ал биылғы келісімдер – нақты жобаларға және аймақтың технологиялық-экономикалық жаңаруына бағытталған нақты қадамдардың бастамасы. Бұл Түркістанның индустриялық-инновациялық даму жолындағы жаңа кезеңін ашады.

Тілші Тогжан Габидинова