ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНДА КӘМЕЛЕТТІК ЖАСҚА ТОЛМАҒАНДАР АРАСЫНДА ҚҰҚЫҚБҰЗУШЫЛЫҚ ДЕРЕКТЕРІ ТӨМЕНДЕГЕН

13 маусым 2025 жылы Түркістан облысы әкімдігі жанындағы Кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның кеңейтілген отырысы өтті. Түркістан облысында кәмелетке толмағандар арасында құқықбұзушылықтар мен өзіне-өзі қол жұмсау фактілері азайып, ерте жүктілік көрсеткіштері де төмендеді. Бұл – өңірдегі баланы қорғау және құқықтық-әлеуметтік қолдау шараларының нәтижесі. Облыс әкімдігі жанындағы кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі кеңейтілген комиссияның соңғы отырысында осы көрсеткіштер тыңғылықты талқыланып, әрі қарайғы жоспарлар анықталды.

Комиссияның жұмысына облыс әкімінің орынбасары, комиссия төрағасы Бейсенбай Тәжібаев төрағалық етіп, облыстық прокуратура, полиция департаменті, білім және денсаулық сақтау басқармалары, әлеуметтік қорғау, еңбек және халықты жұмыспен қамту басқармаларының өкілдері, сондай-ақ қоғамдық ұйымдар, мектеп мұғалімдері мен психологтар қатысты. Бұл кеңейтілген жиын қазіргі ахуалды кешенді талдап, жүйелі стратегияларды бекітуге бағытталды.

Облыстық білім басқармасының орынбасары Айгүл Қасымбекова отырыста өткен жылы жүргізілген профилактикалық іс-шаралар мен әдістемелік жұмыстар туралы баяндады. Соның ішінде мектептерде психологиялық қолдау, құқықты түсіндіру бойынша дәрістер мен дәрігермен кездесулер ұйымдастырылды. Сонымен қатар әр аудан мен қалалардағы балаларға қатысты жағдайды бақылауға алу механизмдері жүйеленді.

Полиция департаментінің өкілі Ермек Өсербаев 2025 жылға арналған деректерге тоқталып, жасөспірімдер арасында құқықбұзушылықтар 44-тен 35-ке дейін азайғанын жеткізді. Бұл – заң орындары мен мектептер, қоғамдық ұйымдардың бірлескен іс-қимылы арқасында қол жеткізілген нәтиже. Оның ішінде сыбайласу, жемқорлыққа қарсы бағыттар да қамтылды.

Денсаулық сақтау басқармасының орынбасары Мадина Ережепқызы кәмелетке толмағандар арасында ерте жүктілік пен суицидке баратын күрделі жағдайларды анықтау үшін медициналық мекемелер мен мектептер аралық ақпарат алмасу жүйесін жолға қойылғанын айтты. Бұл шара нәтижесінде 2024 жылы суицид деректері сегіз жағдайға азайды.

Әлеуметтік бағдарлама басқармасы басшысы Әсия Темірбаева отбасыларды қолдау, әлеуметтік оңалту және алуан түрлі шектеу кезіндегі ақпарлардың цифрландырылған түрде беріліп, мобильді топ күзеті орын алғанын көрсетті. Бұл – кұрдасқан жағдайға тап болған балаларға уақытылы көмек көрсетудің жаңа әуені.

Сондай-ақ кеңейтілген отырыста зорлық-зомбылықтың алдын алу бойынша әр аудан мен қалаларда балаларды қорғайтын жұмысшы топтар құру тапсырылды. Оның құрамына полиция, білім, денсаулық сақтау, әлеуметтік қызметкерлер және қоғамдық қорғаушы өкілдері кірді. Бұл қоғамдық секторлар арасында қарым-қатынасты жақсартуға септігін тигізді.

Алдыңғы жылдардағы ұқсас комиссиялармен салыстырғанда қазіргі кеңейтілген отырыс ерекше болды. Бұрын ондай кездесулер тек құқық қорғау мекемелерінің форматында өтіп, функционалдық және практикалық шешімдерге терең назар аударылмайтын. Ал қазіргі жиында цифрлы сауалнама нәтижелері мен нақты кемшіліктер талданып, оң шешімдер жобаланып, олар мемлекетік деңгейдегі стратегиямен бекітілді.

Үкіметтік емес ұйымдар арқылы өңірде 1 327 педагог-психолог, 2 514 тәрбиеші және 17 аудан әдіскері біліктілігін арттырды. Бұл – жүйелік нәтиҗенің, цифрлы сауалнамалардың, балалардың мазасыздық пен көңіл-күйі туралы деректердің тепе-тең талдануының нәтижесі. 5-11 сыныптың 259 588 оқушысынан алынған анонимді сауалнамалар негізінде психологиялық қолдау көрсетілді.

Мектептерде азаматтық қауіпсіздікке қатысты деректер орналасты: 1 143 білім беру ұйымында 111 QR-код орнатылды. Бұл жүйе балаларға өз қиыншылықтары туралы ашық айтуға мүмкіндік берді. Соның арқасында 2024 жылы облыста өзіне-өзі қол жұмсау деректері 8-ге төмендеді.

Қылмыс дерегі де көзге көрінерлік түрде төмендеді: құқықбұзушылықтар саны соңғы төрт айдағы дерек бойынша 44-тен 35-ке қайтып, 20%-тен астам төмендеді. Бұл – жүйелі жұмыс пен баланы қорғау механизмдерінің нәтижелі жұмыс істеп жатқанын көрсетеді.

Ерте жүктілік туралы ақпараттар да төмендеген. Әсіресе ауыл мектептерінде алдын алу іс-шаралары қолға алынды. Мұның бәрі әлеуметтік жағдаймен тікелей байланысты. Дегенмен кей аудандарда шиеленісті жағдайлар байқалады: білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарының бірқалыпты жұмыс істеуін мүмкіндігінше қысқарту керек.

Облыс әкімінің орынбасары Бейсенбай Тәжібаев қоғамдағы қауіпсіздік пен балалардың бүтін өсіп-жетілуіне қатысты нақты тапсырмалар берді. Денсаулық, білім беру және құқық қорғау қызметтеріне балалардың проблемаларына қатысты апталық жүйелі мониторинг жүргізуді, кейін оның қорытындысы бойынша кешенді жоспар әзірлеуді міндеттеді.

Сондай-ақ комиссия мүшелері әр аудан қарамағындағы полиция мен қоғамдық және отбасылық қолдау мекемелерінің жұмысын үйлестіру үшін аймақтық кеңес құру туралы ұсыныс жасады. Бұл механизм балаларға қатысты фактілерді және олардың алдын алуға бағытталған іс-шараларды жан-жақты қадағалауға бағытталған.

Қорытындылап айтқанда, Түркістан облысындағы кәмелетке толмағандарға қатысты құқықбұзушылықтар динамикасы жүйелі түрде төмендеп келеді. Бұрынғы жылдармен салыстырғанда қазіргі кезеңде цифрлы жүйе, көпсалалы мониторинг, педагог-психолог мамандарының даярлығы және мобильді топтардың жұмысы нәтижесін көп беріп жатыр. Алдағы уақытта осындай кешенді тәсіл тұрақты негізде жалғасып, балаларды қорғау жұмысында елеулі табыстар береді деген сенім бар.