Сарбаздар арасында тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу: Еңбекші ауданында өткен сауалнама нәтижелері

Сарбаздар арасында тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу: Еңбекші ауданында өткен сауалнама нәтижелері

2025 жылдың 19 тамызында Шымкент қаласының Еңбекші аудандық полиция басқармасы 6506 әскери бөлімінде ерекше профилактикалық іс-шара ұйымдастырды. Шараның басты мақсаты – сарбаздар арасында тұрмыстық зорлық-зомбылық тақырыбын ашық талқылап, оның алдын алу, сондай-ақ құқықтық мәдениетті қалыптастыруға ықпал ету болды.

Полиция қызметкерлері әскери бөлімге арнайы келіп, анонимді сауалнама жүргізді. Сауалнаманың мазмұны тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қатысты көзқарастарды анықтауға, сарбаздардың отбасы институтына деген қарым-қатынасына баға беруге бағытталды. Бұл қадам жастар арасында зорлық-зомбылықты қабылдау деңгейін, оның себептерін және алдын алу жолдарын түсінуге мүмкіндік береді.

Сауалнама нәтижесінде көптеген сарбаздар тұрмыстық зорлық-зомбылықты қоғам үшін қауіпті құбылыс ретінде қабылдайтынын көрсетті. Дегенмен, кейбір қатысушылардың пікірлерінен әлі де болса дәстүрлі түсініктердің ықпалы байқалды. Осыған байланысты полиция қызметкерлері әскери қызметшілермен жеке әңгімелесіп, құқықтық нормаларды түсіндірді.

Шара барысында сарбаздарға Қазақстан Республикасының заңнамасындағы отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін қарастырылған жауапкершілік туралы толық мәлімет берілді. Атап айтқанда, зорлық-зомбылық тек қылмыстық құқық бұзушылық қана емес, ол моральдық тұрғыдан да отбасы мен қоғамның негізін шайқалтатыны атап өтілді.

Полиция қызметкерлері сарбаздарға отбасылық құндылықтарды сақтау, өзара сыйластыққа негізделген қарым-қатынастарды дамыту қажеттігін ерекше атап өтті. Әсіресе әскери қызметшілердің болашақта азаматтық өмірге бейімделуінде бұл түсініктердің маңызы зор. Себебі тәртіп пен жауапкершілікке негізделген әскери ортада алынған білім отбасылық өмірде де үлкен рөл атқарады.

Бұл іс-шара Шымкент қаласында соңғы жылдары жүйелі түрде өткізіліп келе жатқан профилактикалық жұмыстардың жалғасы. Мысалы, 2022 жылы қалада полиция қызметкерлері әскери оқу орындарында да осындай дәрістер өткізген болатын. Ал 2023 жылы «Қауіпсіз ел» жобасы аясында тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу бойынша түрлі деңгейдегі мекемелерде кең көлемді түсіндіру жұмыстары жүргізілді. 2024 жылы Шымкент қаласында бірнеше аудандық деңгейде әйелдерге арналған орталықтармен бірлескен дөңгелек үстелдер ұйымдастырылып, онда ерлердің отбасылық рөлі талқыланған еді.

Осы тұрғыдан алғанда, 2025 жылғы 19 тамызда өткен сауалнама жаңа тәсілдерді қолданумен ерекшеленді. Егер бұған дейін профилактика тек дәрістер мен түсіндіру жұмыстарына негізделсе, енді анонимді сауалнама арқылы нақты статистикалық мәліметтер жиналуда. Бұл құқық қорғау органдарына жастардың көзқарасын нақты бағалауға, әрі алдағы уақытта қандай бағыттарға басымдық беру керектігін анықтауға мүмкіндік береді.

Сарбаздар үшін бұл іс-шараның тағы бір маңызды қыры – құқықтық сауаттылықты арттыру. Көптеген жастар құқықтық нормаларды тек естіген деңгейде ғана білгенімен, нақты жауапкершілік шаралары туралы толық хабарсыз екені анықталды. Сол себепті полиция қызметкерлері тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған жағдайда қолданылатын әкімшілік және қылмыстық жаза түрлерін егжей-тегжейлі түсіндірді. Бұл өз кезегінде сарбаздарға зорлық-зомбылықтың ешқандай жағдайда ақталмайтынын және оның заң алдында да, қоғам алдында да жауапкершілікке әкелетінін көрсетті.

Әскер қатарындағы жастардың тұрмыстық зорлық-зомбылыққа көзқарасын зерттеу ерекше маңызға ие. Себебі олар – ертеңгі күні қоғамның тірегі болатын азаматтар. Егер олар қазірден бастап зорлық-зомбылыққа төзбеушілік принципін бойына сіңірсе, болашақта қоғамдағы құқықтық мәдениеттің деңгейі айтарлықтай жоғарылайды.

Бұл шараны өткен жылдардағы тәжірибелермен салыстырсақ, айтарлықтай ілгерілеушілік бар екенін көреміз. Мәселен, 2022 жылы мұндай іс-шаралар негізінен әйелдер мен қыздарға бағытталса, 2023 жылы ол кеңейіп, ерлерді де қамти бастады. 2024 жылы тұрмыстық зорлық-зомбылық тақырыбы мектеп пен колледж оқушылары арасында талқыланды. Ал 2025 жылы әскери ортада осындай сауалнама өткізу қоғамның әрбір әлеуметтік тобына көңіл бөлініп жатқанын көрсетеді.

Жалпы, Еңбекші аудандық полиция басқармасының бастамасы елімізде тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алуға бағытталған мемлекеттік саясаттың бір бөлігі болып табылады. Бұл саясат тек жазалауға емес, ең алдымен алдын алуға, түсіндіруге, көзқарасты өзгертуге бағытталған.