Шымкентте есірткіні жасырын тығу әдісі бойынша әлеуметтік эксперимент өтті

2025 жылдың 28 қыркүйегінде Шымкент қаласында ерекше әрі қоғам үшін маңызды іс-шара ұйымдастырылды. Оны Шымкент қаласы Полиция департаментінің Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл басқармасы және «Esbol Qory» қоғамдық қорының белсенділері бірлесе өткізді. Іс-шараның форматы өзгеше болды: бұл жолы тұрғындар арасында есірткі қылмыстарына деген көзқарасты зерттеу және олардың күдікті жағдайға реакциясын тексеру мақсатында әлеуметтік эксперимент жасалды.
Полицейлер қауіпсіз үлгі ретінде әзірленген «нысанды» дайындап, оны күнделікті тұрмыста қолданылатын зип-пакетке салды. Қалтаның ішіне нақты есірткі емес, қарапайым ас содасы салынды. Бұл – тұрғындарға ешқандай қауіп төндірмейтін, толықтай қауіпсіз өнім. Бірақ сыртқы көрінісі мен жасырылған жері есірткі заттары жиі кездесуі мүмкін орындарға ұқсатып таңдалды.
Эксперимент барысында қаланың халық көп жүретін жерлері – саябақтар, аялдамалар, аулалар мен жастар жиі жиналатын аймақтар таңдалып, сол аумақтарға «күдікті пакет» әдейі жасырылды. Мұндағы негізгі мақсат – тұрғындардың реакциясын байқау, олардың мұндай жағдайға қалай қарайтынын бақылау еді.
Бірқатар азаматтар жасырылған пакетке назар аудармай жүріп өтті. Бұл олардың мұндай жағдайға мән бермеуінен немесе қорқыныштан туындаған әрекет болуы мүмкін. Дегенмен, кейбір тұрғындар күдікті затты байқап, дереу полицияға хабарласты. Бұл қоғамда құқық қорғау органдарына сенімнің бар екенін және азаматтық жауапкершіліктің біртіндеп қалыптасып келе жатқанын көрсетті.
Ең қызығы – кейбір жасөспірімдердің де бұл пакеттерді байқап қалғаны. Олар бірден ересектерге хабарлап, үлкендер арқылы полицияға жеткізді. Бұл жайт жастардың да қоғамдағы қауіпсіздік мәселелеріне бейжай қарамайтынын дәлелдеді.
Әлеуметтік тәжірибе тексеру немесе жазалау үшін емес, халық арасында хабарлау мәдениетін қалыптастыру үшін өткізілді. Нақтырақ айтсақ, іс-шара мынадай мақсаттарды көздеді:

• тұрғындарда есірткіге қарсы иммунитет қалыптастыру;
• күдікті жағдайға бей-жай қарамауға шақыру;
• құқық қорғау органдарына уақытылы хабарлаудың маңызын түсіндіру;
• қоғамдағы ортақ жауапкершілікті арттыру.

Полицейлер атап өткендей, кез келген күдік тудыратын затты байқап қалған жағдайда азаматтар үнсіз қалмай, дереу «102» нөміріне немесе жақын маңдағы полиция бөліміне хабарлауы тиіс.
Эксперименттің нәтижелері қоғамдағы азаматтық мәдениеттің даму деңгейін көрсетіп берді. Кейбір тұрғындар хабарлауға асықпаса да, көптеген азаматтар белсенділік танытып, полицияға жүгінді. Бұл – қоғамда құқық қорғау органдары мен халықтың ынтымақтастығы біртіндеп нығайып келе жатқанын білдіреді.
«Esbol Qory» қорының өкілдері мұндай шаралардың жастарға да ерекше әсер ететінін айтты. Себебі жас буын есірткінің зияны туралы тек теориялық тұрғыда емес, нақты тәжірибе арқылы да түсіне алады. Олардың айтуынша, жастар арасында заңсыз әрекеттерге қарсы иммунитетті қалыптастыру – болашақтың қауіпсіздігі үшін аса маңызды.
Әлеуметтік экспериментке жастардың назар аударуы кездейсоқтық емес. Қазіргі таңда есірткі қылмыстары көбіне жастарды арбау арқылы жүзеге асатыны белгілі. Сондықтан жас буынға бағытталған профилактикалық іс-шаралар ерекше мәнге ие.
Жастардың күдікті пакетті байқап, үлкендерге айтуы – олардың жауапкершілік сезімінің бар екенін көрсетті. Бұл – қоғамның болашағына деген сенімнің айқын дәлелі.
Шымкент қаласы ПД Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл басқармасының өкілдері мұндай тәжірибелердің алдағы уақытта да жалғасатынын мәлімдеді. Өйткені қоғамда белсенді азаматтық позиция қалыптасқан сайын есірткі қылмыстарымен күрес те тиімді болмақ.
– «Біздің мақсатымыз – тұрғындарды үркіту емес, керісінше олардың құқықтық сауаттылығын арттыру, хабарлау мәдениетін қалыптастыру. Әрбір азамат өз қаласының қауіпсіздігіне үлес қосса, есірткі қылмыстарын азайтуға мүмкіндік туады», – деді басқарма басшылығы.
Шымкент қаласында өткен әлеуметтік эксперимент қоғамның есірткі қылмыстарына көзқарасын айқындап, хабарлау мәдениетін дамытуға серпін берді. Мұндай шаралар тек қана полиция жұмысының тиімділігін емес, сонымен қатар азаматтардың белсенділігін де көрсетеді.
Ең бастысы – әрбір тұрғын күдікті жағдайды байқап қалған кезде бейжай қалмай, тиісті органдарға хабарлауды әдетке айналдыруы қажет. Бұл – тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның қауіпсіздігі үшін маңызды.
Осылайша, «Таза қоғам – қауіпсіз қала» қағидаты тағы бір мәрте өзектілігін дәлелдеді.