Шымкент. Халықтың құқықтық мәдениеті: мәні және дамыту жолдары

Халықтың құқықтық мәдениеті: маңызы мен дамуына тоқтала өтсек, қазіргі таңда жеке адам құқық туралы алғашқы ақпаратты жанұяда алады, одан кейін құқықтық тәрбиеге басқа субъектілер – мемлекет, қоғамдық бірлестіктер және басқа тұлғалар араласады. Демек, құқықтық білім мен тәрбие балабақшадан бастап үздіксіз жүргізіліп, балаларға ненің жақсы, ненің жаман екенін ұғындыру керек. Құқықтық білім мен тәрбиені жалпы орта білім беру мекемелерінде, орта арнаулы және жоғары оқу орындарында жалғастыру қажет. Қазақстандық құқық негіздері мен құқық салаларын оқыту курсын енгізу де маңызды. Сонымен қатар, тиісті ұйымдар мен кәсіпорындарда жұмыс істейтіндердің құқықтық сауаттылығын арттыру курстарын ұйымдастыру қажет. Қоғамның құқықтық мәдениетін көтеруге мүдделі мемлекет құқықтық насихатпен – халық арасында құқықтық ақпарат таратумен тұрақты түрде айналысуы тиіс.

Құқықтық мәдениет – қоғамдағы құқықтық нормалар мен принциптердің түсінілуі және орындалу деңгейін сипаттайтын әлеуметтік құбылыс. Бұл түсінік азаматтардың құқықтарын, міндеттерін және құқықтық сана-сезімін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
Халықтың құқықтық мәдениетінің ерекшеліктері:

• Құқықтық білім беру: Халықтың құқықтық мәдениеті құқықтық біліммен тығыз байланысты. Адамдардың құқықтары мен міндеттерін түсінуі, заңнамалық нормаларды білуі – құқықтық мәдениеттің негізі.
• Құқықтық сананың деңгейі: Құқықтық мәдениет құқықтық сана-сезім деңгейімен анықталады. Бұл қоғамдағы заңға деген құрмет, құқық бұзушылықтарға деген көзқарас және құқықтық нормаларды сақтау ниетімен сипатталады.
• Әлеуметтік қатынастар: Құқықтық мәдениет әлеуметтік қатынастарды реттеу мен құқықтық нормалардың орындалуында көрініс табады. Бұл, әсіресе, азаматтардың құқықтарын қорғауда маңызды.

Халықтың құқықтық мәдениетінің маңызы:

• Демократияның негізі: Жоғары құқықтық мәдениет демократиялық қоғамның қалыптасуына ықпал етеді. Азаматтардың құқықтарын түсінуі мен қорғауы қоғамның саяси белсенділігін арттырады.
• Әлеуметтік тұрақтылық: Құқықтық мәдениет әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Заңды сақтау және құқықтық нормаларды құрметтеу қоғамдағы тәртіпті сақтауға көмектеседі.
• Құқық қорғау жүйесінің тиімділігі: Халықтың құқықтық мәдениеті құқық қорғау органдарының қызметіне, сот жүйесіне сенімділікті арттырады. Заңға сенімі бар халық заңдарды орындап, құқық қорғау жүйесіне сенім артады.

Халықтың құқықтық мәдениетін дамыту жолдары:

• Білім беру жүйесі: Мектептерде, колледждерде және университеттерде құқықтық білімді күшейту құқықтық мәдениетті арттыруға мүмкіндік береді. Курстар, семинарлар мен тренингтер арқылы азаматтарды құқықтық нормалармен таныстыру қажет.
• Ақпараттық науқандар: Құқықтық ақпараттық науқандар өткізу халықтың құқықтық сауаттылығын арттырады. Әлеуметтік медиа, теледидар және басқа ақпарат құралдары арқылы құқықтық білім тарату қоғамға оң әсер етеді.
• Құқық қорғау ұйымдарының қатысуы: Құқық қорғау органдары мен азаматтық қоғам ұйымдарының бірлескен жұмысы құқықтық мәдениетті дамытуда маңызды рөл атқарады. Құқық қорғаушылар халықпен тығыз байланыста болып, олардың құқықтарын қорғауға көмектеседі.
• Кеңес беру қызметтері: Халыққа құқықтық көмек көрсету, консультациялар арқылы құқықтық сауаттылықты арттыруға болады.

Қорытынды: Халықтың құқықтық мәдениеті – қоғамның дамуы мен демократияның негізі. Оны дамыту үшін білім беру, ақпарат тарату және құқық қорғау жүйесінің тиімділігін арттыру қажет. Құқықтық мәдениетті қалыптастыру арқылы біз құқықтық мемлекет құруға, азаматтардың құқықтарын қорғауға және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етуге үлес қосамыз.

Тілші : Журсынбай Аружан Сабырқызы