Шымкент. Ауыз сумен қамтамасыз ету: Қазақстандағы басты мәселелер және оны шешу жолдары

Ауыз сумен қамтамасыз ету — әрбір ел үшін маңызды мәселелердің бірі, себебі халықтың денсаулығы мен өмір сапасы тікелей таза ауыз суға байланысты. Ауыз су тапшылығы әлемнің көптеген елдерінде өзекті мәселе болып отыр, әсіресе халық санының артуы, климаттың өзгеруі, қоршаған ортаның ластануы жағдайды қиындатып жатыр. Қазақстанда да ауыз су тапшылығы байқалады, әсіресе ауылдық жерлерде. Сондықтан мемлекет ауыз сумен қамтамасыз етуге ерекше мән береді, бұл бағытта бірнеше жоба мен бағдарлама іске асырылуда.

Ауыз суға қолжетімділік мәселелері
Қазақстанның көптеген аймақтарында ауыз суға қолжетімділік төмен. Кейбір ауылдарда су құбырларының болмауы немесе су көздерінің ластануы тұрғындарды таза сумен қамтамасыз етуді қиындатады. Ауыз су тапшылығы әсіресе оңтүстік және батыс аймақтарда байқалады. Осы аймақтарда жер асты сулары жеткілікті деңгейде болмаса, су көздерінің сапасы талаптарға сай келмейді. Көп жағдайда тұрғындар ауыз суын өзендерден немесе көлдерден алып, оны арнайы тазарту құрылғыларының болмауынан тікелей қолдануға мәжбүр.

Ауыз суды тазарту және сапасын қамтамасыз ету
Су сапасын жақсарту үшін мемлекет бірқатар шараларды қолға алады. Мысалы, суды тазарту үшін арнайы сүзгілер мен құрылғылар орнату, ауылдық жерлерге су құбырларын тарту жұмыстары жасалуда. Сонымен қатар, су қоймаларындағы судың сапасын бақылап отыру мақсатында арнайы зертханалар құрылады. Бұл зертханалар судың сапасын жүйелі түрде тексеріп, химиялық, бактериологиялық құрамын бақылап отырады.

Ауыз суға арналған мемлекеттік бағдарламалар
Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз ету үшін арнайы бағдарламалар қабылданған. Мысалы, «Ауыз су» бағдарламасы мен «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы аясында елді мекендерді таза сумен қамтамасыз ету мәселесі шешіліп жатыр. Бұл бағдарламалар арқылы ауылдық жерлерге су құбырларын тарту, су тазарту құрылғыларын орнату, ескі су жүйелерін жаңарту жұмыстары жүргізіледі. Осы бағдарламалардың арқасында ауыл тұрғындары сапалы ауыз суға қол жеткізіп, олардың денсаулығы мен өмір сапасы жақсара түсуде.

Инфрақұрылымды дамыту қажеттілігі
Ауыз сумен қамтамасыз ету үшін су құбырлары жүйесінің инфрақұрылымын дамыту қажет. Көптеген ауылдарда су құбырлары жоқ немесе ескірген. Бұл ауыз судың қолжетімділігіне әсер етеді, себебі ескі құбырлар арқылы су жеткізу қиынға соғады және олар тез бұзылуға бейім. Сондықтан мемлекет жаңа су құбырларын салуға, ескірген жүйелерді жаңартуға қаражат бөледі. Су инфрақұрылымын дамыту – тек халықты сумен қамтамасыз етудің ғана емес, экологиялық тұрақтылықты сақтаудың да маңызды шарты.

Экология мен судың ластануы мәселесі
Қазақстанда су көздерінің ластануы да ауыз су мәселесін қиындатып отыр. Өнеркәсіп орындарының, ауыл шаруашылығының қалдықтары өзендер мен көлдерге төгіліп, су сапасын нашарлатады. Бұл ауыз су ретінде қолданылатын судың сапасын төмендетеді. Сондықтан мемлекет экологияны қорғау бағытында арнайы шаралар қабылдайды, яғни өндіріс орындарына қатаң талаптар қойылады, су көздерін қорғау жұмыстары жүргізіледі.

Суды үнемдеу және тұтыну мәдениетін қалыптастыру
Суды тиімді пайдалану мен үнемдеу де маңызды мәселе. Кейбір өңірлерде су тапшылығы болғандықтан, халықты суды үнемдеуге, оны дұрыс пайдалануға үйрету қажет. Мысалы, тұрғындарға суды тек қажет болған жағдайда қолдану, ысырап етпеу жөнінде ақпараттық науқандар ұйымдастырылады. Мектептерде, университеттерде суды үнемдеу туралы лекциялар өткізіп, балалар мен жастарды су ресурстарына ұқыпты қарауға үйретеді.

Жер асты сулары мен олардың маңызы
Ауыз су қажеттілігін қамтамасыз етудің бір жолы – жер асты суларын пайдалану. Жер асты сулары көптеген аймақтарда ауыз су көзі болып табылады, бірақ олардың қоры шектеулі. Сондықтан жер асты суларын тиімді пайдалану, олардың ластануын болдырмау аса маңызды. Жер асты суларының сапасын тексеріп отыру үшін арнайы зерттеулер жүргізіледі. Бұл суларды дұрыс пайдалану ауылдық жерлерді сумен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.

Ауыз су тапшылығымен күрес
Ауыз су тапшылығын азайту үшін мемлекет бірнеше шараларды қолға алды. Су сақтау, тазарту жүйелерін жетілдіру, су қоймаларын салу арқылы ауыз су тапшылығын шешуге тырысады. Сонымен қатар, су ресурстарын басқару жүйесін жақсартып, суды қайта өңдеуді де дамытады. Мысалы, кейбір елді мекендерде су қайта өңделіп, ауыл шаруашылығында қолданылуда. Бұл ауыз суды үнемдеуге көмектеседі.

Келешектегі жоспарлар мен міндеттер
Қазақстан болашақта халықты ауыз сумен қамтамасыз ету үшін түрлі жобаларды жүзеге асыруды жоспарлап отыр. Су ресурстарын тиімді пайдалану, инфрақұрылымды жаңарту, жаңа технологияларды енгізу арқылы ауыз су мәселесін шешу басты міндеттер қатарында. Су сапасын жақсарту үшін заманауи сүзгілеу және тазарту технологияларын енгізу, су көздерін қорғау маңызды рөл атқарады.

Қорыта айтқанда, ауыз сумен қамтамасыз ету – елдің дамуы мен халықтың өмір сапасын арттыруға бағытталған маңызды мәселе. Қазақстанда осы бағытта көптеген шаралар қолға алынғанымен, әлі де шешуді қажет ететін мәселелер бар. Су ресурстарын тиімді пайдалану, халықты сумен қамтамасыз ету арқылы ғана елдің тұрақты дамуы мен халықтың денсаулығы сақталады.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы