Түркістан облысы. Сыбайлас жемқорлықтың түрлері

Сыбайлас жемқорлық — мемлекеттік билік пен қоғамдық ресурстарды жеке пайда табу мақсатында заңсыз пайдалану. Бұл құбылыс кез келген елде болуы мүмкін және қоғамның әлеуметтік, экономикалық, саяси дамуына кері әсер етеді.

  Сыбайлас жемқорлықтың түрлері:
Парақорлық: Қызметкер немесе шенеунік ақшалай немесе материалдық сыйақы алып, заңсыз шешім қабылдайды немесе іс-әрекет жасайды. Мысалы, лауазымды тұлға қызмет көрсету немесе лицензия беру үшін пара алады.
Жалған есеп беру: Шенеуніктер мемлекеттік бюджеттен бөлінген қаражатты жалған құжаттар арқылы жеке мақсатта жұмсайды.
Өз қызметін асыра пайдалану: Қызметкерлер өз лауазымын пайдаланып, туыстарына немесе достарына көмек көрсетеді, оларды жоғары қызметке тағайындайды немесе бизнес жүргізуде жеңілдіктер ұсынады.
Лоббизм: Белгілі бір ұйымдар немесе тұлғалар заң шығару процесінде өз мүдделерін қорғау мақсатында шенеуніктерге пара береді.
Электоралдық жемқорлық: Сайлау кезінде саяси тұлғалар дауыстарды сатып алу немесе сайлау комиссияларын сатып алу арқылы әділдік қағидаттарын бұзады.

  Сыбайлас жемқорлықтың салдары:
Экономикалық зиян: Сыбайлас жемқорлық мемлекеттік ресурстардың тиімсіз жұмсалуына және елдің экономикалық дамуының баяулауына алып келеді. Бұл шағын және орта бизнеске, инвестициялар мен экономикалық өсуге теріс әсер етеді.
Әлеуметтік теңсіздік: Сыбайлас жемқорлық қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті күшейтеді, өйткені бай адамдар заңды айналып өтіп, өз мәселелерін пара беру арқылы шешеді, ал кедей адамдар заңды қолдауды ала алмайды.
Құқықтық жүйеге деген сенімсіздік: Халық сот жүйесі мен құқық қорғау органдарына сенуден қалады, себебі оларды әділетсіз деп санайды.
Білім беру және денсаулық сақтау жүйесінің нашарлауы: Қоғамдағы сыбайлас жемқорлық денсаулық сақтау мен білім беру салаларына бөлінген қаражаттың тиімсіз жұмсалуына және сапасыз қызмет көрсетуге әкеледі.
Инвестициялардың төмендеуі: Жемқорлық деңгейі жоғары елдерде шетелдік инвесторлар үшін қауіп-қатер жоғары болады, сондықтан олар мұндай елдерге инвестиция салудан бас тартады.
Қазақстанда сыбайлас жемқорлықпен күрес жүргізу үшін бірқатар шаралар қабылданған:
Қазақстанда “Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы” заң қабылданды, ол жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі қағидаларын, шараларын және міндеттерін анықтайды.
Антикоррупциялық агенттік: Қазақстанда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі жемқорлықты анықтау, алдын алу және тергеу жұмыстарын жүргізеді.
“Ашық Үкімет” бастамасын арттыру мақсатында, азаматтарға мемлекеттік органдардың қызметін бақылауға және олардың шешімдеріне қатысуға мүмкіндік беретін платформалар енгізілуде.
Мемлекеттік қызметтердің электрондық форматқа көшуі жемқорлық тәуекелдерін азайтады, өйткені мемлекеттік қызметкерлер мен азаматтардың тікелей байланысы шектеледі.

Сыбайлас жемқорлық қоғамның дамуына үлкен кедергі келтіреді, әлеуметтік әділеттілікке нұқсан келтіреді және экономикалық өсуге зиян тигізеді. Сондықтан оны жеңу үшін мемлекет, қоғам және жеке тұлғалар бірігіп жұмыс істеуі керек. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүргізу тек қана заңнамалық шаралармен шектелмей, сонымен қатар қоғамдық сана мен мәдениетті өзгертуге бағытталуы қажет.

Тілші: Кенжебаева Гаухар Жақыпқызы