Таза су – бұл халықтың денсаулығы мен экономикалық дамуының кепілі.

Ауыз су – адамның өмірі мен денсаулығы үшін ең қажетті ресурс. Сапалы су тек тұрмыстық қажеттіліктер үшін ғана емес, жалпы халықтың денсаулығын жақсарту мен экономиканың дамуы үшін де маңызды. Әлемде ауыз су тапшылығы көптеген елдерде өзекті проблемаға айналған, ал Қазақстанда бұл мәселені шешу үшін түрлі шаралар жүзеге асырылып келеді.

Ауыз су тапшылығының себептері

    1.    Табиғи факторлар: Кейбір өңірлерде өзен-көлдердің аздығы немесе олардың ластануы ауыз су көздерін шектейді.
    2.    Инфрақұрылымның жеткіліксіздігі: Ауылдық аймақтарда су құбырларының тозуы немесе болмауы.
    3.    Климаттық өзгерістер: Қуаңшылық пен жауын-шашынның азаюы су көздерінің азаюына әкеліп соғады.
    4.    Халық санының өсуі: Ірі қалалар мен ауылдарда халық санының артуы суға деген сұранысты көбейтеді.
    5.    Ластану: Өндіріс орындарының ағын сулары мен тұрмыстық қалдықтар су көздерін ластайды.

Қазақстандағы ауыз су мәселесі

Қазақстанда ауыз сумен қамтамасыз ету деңгейі өңірлер бойынша әртүрлі. Қалаларда халықтың көп бөлігі таза суға қол жеткізсе, ауылдық жерлерде бұл көрсеткіш төмен. Ауыл тұрғындарының көбісі құдық суын немесе арықтарды пайдалануға мәжбүр. Бұл судың сапасы кейде санитарлық нормаларға сай келмейді, нәтижесінде түрлі аурулар таралу қаупі жоғарылайды.

Мысал: Кейбір ауылдарда адамдар күнделікті тұрмысқа арналған суды тасып әкеледі, бұл олардың уақытын алып, өмір сапасына кері әсер етеді.

Мемлекеттік бағдарламалар мен шаралар

Елімізде ауыз су мәселесін шешу үшін бірнеше ірі бағдарлама іске асырылуда:
    1.    «Ауыз су» бағдарламасы: Бұл бағдарлама ауылдық аймақтарды таза сумен қамтамасыз ету мақсатында іске қосылды. Ол су құбырларын тарту мен жаңа скважиналарды орнатуды қамтиды.
    2.    «Таза су» жобасы: Қалалар мен ауылдардағы су көздерін санитарлық нормаларға сай етуге бағытталған.
    3.    «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасы: Су ресурстарын тиімді пайдалану, су қоймаларын қалпына келтіру және жаңа су жүйелерін салуды қарастырады.

Нәтижелер: Соңғы жылдары ауылдық жерлерде ауыз суға қолжетімділік деңгейі біршама артты. Мысалы, 2023 жылы 80%-дан астам ауыл тұрғындары орталықтандырылған су жүйесіне қосылған.

Ауыз су мәселесін шешу жолдары

    1.    Инфрақұрылымды дамыту: Су құбырларын жаңғырту, жаңа су қоймаларын салу және тазарту қондырғыларын көбейту.
    2.    Суды үнемдеу мәдениетін қалыптастыру: Халық арасында суды үнемдеу туралы түсіндіру жұмыстарын жүргізу.
    3.    Технологияларды пайдалану: Жаңбыр суын жинау, суды қайта өңдеу және оны тазартудың заманауи әдістерін енгізу.
    4.    Су көздерін қорғау: Өзендер мен көлдерді ластанудан сақтау үшін қатаң экологиялық талаптарды енгізу.

Жергілікті және халықаралық тәжірибе

Кейбір елдер ауыз су мәселесін тиімді шешудің үлгісін көрсетті. Мысалы:
    Израиль: Тамшылатып суару технологиясын енгізіп, суды үнемді пайдаланып келеді.
    Сингапур: Тазартылған суды қайта пайдалану және жаңбыр суын жинау арқылы су тапшылығын жойды.
Қазақстан осы тәжірибелерді зерттеп, өз жағдайына бейімдеп қолдана алады.

Ауыз судың маңызы

Таза су – бұл халықтың денсаулығы мен экономикалық дамуының кепілі. Егер халық таза сумен толық қамтамасыз етілсе:
    Денсаулық сақтау саласына түсетін жүктеме азаяды;
    Өмір сүру деңгейі артады;
    Ауыл шаруашылығы мен өндірістік саланың тиімділігі артады.

Ауыз сумен қамтамасыз ету – мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі. Қазіргі кезде бұл мәселені шешу үшін көптеген жұмыстар атқарылуда. Бірақ әрбір азамат суды үнемдеп, оны қорғауға атсалысуы керек. Себебі ауыз су – өмірдің негізі, оны сақтау болашақ ұрпаққа аманат.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы