Интернет алаяқтығынан сақ бол: Тұран аудандық полиция басқармасының түсіндірме жұмыстары

2025 жылдың 16 тамызында Шымкент қаласының Тұран аудандық Полиция басқармасы тұрғындар арасында интернет алаяқтығының алдын алу мақсатында кең көлемді түсіндірме акциясын өткізді. Бұл іс-шараның басты ерекшелігі – әртүрлі жастағы тұрғындарға, әсіресе зейнеткерлер мен жасы үлкен адамдарға бағытталған түсіндіру жұмыстарының жан-жақты жүргізілуінде болды. Өйткені соңғы жылдары қылмыскерлердің құрбанына көбінесе интернетті толық меңгермеген, алайда онлайн қызметтерді жиі қолданатын аға буын өкілдері айналып отыр.
Полиция қызметкерлері тұрғындарға интернет алаяқтарының әрекеттерін нақты мысалдар арқылы түсіндіріп берді. Мәселен, алаяқтар көбіне әлеуметтік желілерде жалған дүкен парақшаларын ашып, төмен бағаға тауар ұсынады. Олар адамдарды асықтыру үшін “тек бүгін жеңілдік” немесе “соңғы мүмкіндік” деген сияқты сөздерді қолданады. Көп жағдайда сенгіш азаматтар осындай жалған уәделерге алданып, ақшасын бейтаныс шоттарға аударады. Мұндай кезде тауар да жоқ, сатушы да жоғалады. Сондықтан асығыстыққа жол бермеу, күмәнді парақшаларға сенбеу – негізгі қорғаныс шараларының бірі екендігі атап өтілді.
Іс-шара барысында тұрғындарға бірнеше маңызды кеңестер ұсынылды. Ақша аудармас бұрын әрқашан пікірлерді тексеру қажет, сатушының немесе интернет-дүкеннің сенімділігіне көз жеткізбейінше төлем жасауға болмайды. Бейтаныс немесе күмәнді парақшалардан ештеңе сатып алмау – ең қауіпсіз шешімдердің бірі. Сондай-ақ алаяқтардың ең жиі қолданатын әдісі – уақыт тапшылығын тудыру. “Жедел шешім қабылдаңыз”, “тек бүгін жеңілдік” деген ұсыныстарға сенудің қажеті жоқ. Мұндай жағдайда ойланып, бірнеше минут уақыт бөлу арқылы-ақ алданудан құтылуға болады. Егер мүмкіндік болса, қолма-қол алмасуды таңдау керек, бұл әлі күнге дейін ең сенімді тәсіл болып саналады.
Полицейлер бұл кеңестерді жай сөз жүзінде емес, арнайы әзірленген бейнематериалдар арқылы көрсетті. Онда интернет алаяқтарының әрекеттері шынайы мысалдармен көрсетіліп, олардың қалай алдап-арбайтыны жан-жақты түсіндірілді. Көрсетілім соңында тұрғындардан осы бейнематериалды өз таныстарына таратып, өзгелердің де сақ болуына көмектесуді өтінді. “Егер өзіңіз алданбадыңыз, өзгелерді сақтандыруға үлес қосыңыз” деген үндеу айтылды.
Интернет алаяқтығы мәселесі Шымкентте алғаш рет қозғалып отырған жоқ. Бұған дейінгі жылдары да осындай шаралар ұйымдастырылып келген. Мәселен, 2022 жылы қалада “Қауіпсіз интернет” атты акция өткізілді. Сол кезде мектептер мен колледждерде арнайы сабақтар ұйымдастырылып, жасөспірімдерге онлайн ойындардағы жасырын сатып алулар мен күмәнді сілтемелерге сенудің қауіпті екені түсіндірілген еді. Бұл кезеңде киберқылмыс көбінесе жастардың аңғал қадамдарына байланысты өріс алған болатын.
2023 жылы жағдай біршама өзгеріп, алаяқтар телефон қоңыраулары арқылы әрекет етуді күшейтті. Сол себепті полиция қызметкерлері тұрғын үй аулаларында жиындар өткізіп, азаматтарға өзін банк қызметкері немесе мемлекеттік мекеме өкілі ретінде таныстыратын қоңырауларға сенбеу қажеттігін түсіндірді. Бұл профилактика аз да болса нәтижесін беріп, тіркелген телефон және интернет алаяқтығының саны сәл төмендеген еді.
2024 жылы “Қауіпсіз ел” жобасы аясында интернет алаяқтығына қарсы кең ауқымды ақпараттық жұмыстар жүргізілді. Бұл жолы басты назар банк қосымшалары арқылы жасалатын қылмыстарға аударылды. Жалған SMS-хабарламалар мен банктен келгендей болып көрінетін сілтемелердің қауіптілігі егжей-тегжейлі түсіндірілді. Азаматтардан жеке деректерін ешкімге жария етпеу, күмәнді хабарламаларға жауап бермеу талап етілді.
Ал 2025 жылы ұйымдастырылған түсіндірме жұмыстары осы бастамалардың заңды жалғасы болып отыр. Дегенмен, биылғы шараның басты ерекшелігі – полицияның зейнеткерлерге көбірек көңіл бөлуінде. Себебі статистика көрсеткендей, қарт адамдар заманауи технологияларды толық меңгермегендіктен, алаяқтарға жиі алданып қалады. Олар әлеуметтік желідегі тартымды жарнамаларға сеніп, ақшасын аударып жібереді немесе телефон арқылы келген жалған хабарламаларға сеніп қалып жатады. Осыған байланысты Тұран ауданының полиция қызметкерлері қарттарға арнайы мысалдар келтіріп, әрбір қадамды түсінікті тілмен түсіндірді.
Шараға қатысқан зейнеткерлер полиция бастамасын қолдап, мұндай кездесулерді жиі ұйымдастыру қажеттігін айтты. Олардың пікірінше, кейде үлкен жастағы адамдар интернет арқылы келген хабарламаның алаяқтық екенін бірден түсіне алмайды. Көрнекі мысалдар мен бейнематериалдар осы олқылықтың орнын толтыруға көмектеседі. Ал жастар бұл шараның пайдасын жоғары бағалап, үлкендерге онлайн төлемдер жасау барысында көмектесуге дайын екендіктерін білдірді.
Мұндай акциялардың маңызы өте зор. Өйткені интернет алаяқтарының басты қаруы – адамдардың сенгіштігі мен бейқамдығы. Егер әрбір азамат қарапайым ережелерді сақтап, күмәнді ұсыныстарға назар аудармай, сақтықпен әрекет етсе, қылмыскерлердің жоспары жүзеге аспайды. Бұл тек полицияның ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігі.
Қорытындылай келе, 2025 жылдың 16 тамызында Тұран аудандық полиция басқармасы өткізген түсіндірме жұмыстары қала тұрғындары үшін маңызды әрі уақытылы шара болды. Бұрынғы жылдардағы тәжірибелерге сүйене отырып, биылғы кездесулер нақты нәтижеге бағытталған, практикалық кеңестерге толы болып өтті. “Сақтықта қорлық жоқ” деген халық даналығы бұл жерде басты ұранға айналды. Егер әр азамат интернеттегі әрбір қадамын ойланып жасап, өз қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тырысса, Шымкент қаласында интернет қылмыстарының саны азаятыны сөзсіз. Ал полиция мен қоғам бірлесіп әрекет еткенде ғана қала тұрғындарының қауіпсіздігі нығая түсетіні анық.

Тілші : Алимбетов Азамат