Полицейлер күдікті қоңыраулар кезінде қауіпсіздік ережелерін еске салады

Полицейлер күдікті қоңыраулар кезінде қауіпсіздік ережелерін еске салады

Шымкент қаласында соңғы кезде телефон арқылы алдау оқиғалары көбейіп кетті. Зиянкестер, әсіресе егде жастағы адамдарға қоңырау шалып, өздерін әртүрлі мемлекеттік немесе қаржы ұйымдарының қызметкерлері ретінде таныстырады. Құқық қорғау органдары тұрғындарға маңызды ескерту жасап, өздерін және қаржыларын қорғау жолдарын түсіндіруде.

Мәселен, алаяқтар әдетте бірдей сценарий бойынша әрекет етеді: үйге немесе ұялы телефонға қоңырау шалып, өздерін банк, полиция, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, әкімдік, жеткізу қызметі немесе пошта қызметінің қызметкерлері ретінде таныстырады. Олардың негізгі мақсаты – тұрғындардың ақшаларын заңсыз иелену немесе олардың атынан несие рәсімдеу. Кейде алаяқтар психологиялық қысым жасап, құрбанына тез шешім қабылдатуға тырысады. Мысалы, олар «Сіздің шотыңызға несие рәсімделді» немесе «Сіздің есепшотыңыз бұзылды» деп хабарлап, дереу ақша аударуды талап етуі мүмкін.

Алаяқтардың құрбаны болмау үшін мамандар бірнеше қарапайым, бірақ өте маңызды қауіпсіздік ережелерін сақтау қажет деп кеңес береді.

1. Белгісіз адамдармен сөйлеспеңіз
 Егер сізге белгісіз адам қоңырау шалып, өздерін банк немесе мемлекеттік ұйымның қызметкері ретінде таныстырса, сөйлесуді жалғастырмаңыз. Нағыз қызметкерлер ешқашан телефон арқылы жедел әрекет жасауды талап етпейді. Қоңырауды аяқтап, шақырған нөмірді жазып алыңыз. Бұл қажет болған жағдайда полицияға немесе банкке хабарласқанда пайдалы болады.

2. Ақпаратты тексеріңіз
 Егер сізге таныс адам немесе достарыңыздың бірі ретінде қоңырау шалып, тез ақша аударуды, сілтемеге өту немесе есепшотыңызбен әрекет жасауды талап етсе, қысымға берілмеңіз. Сөйлесуді аяқтап, нақты сол адамға қайта қоңырау шалып, хабарласып тұрғаны рас па, тексеріңіз. Бұл әдіс сізге алаяқтық әрекеттен сақтайды.

Алаяқтар телефон нөмірін, электрондық поштаны немесе мессенджердегі аккаунтты жалған түрде көрсету арқылы да алдай алады. Сондықтан тек ресми, тексерілген байланысқа сенім арту керек.

3. Өзіңізді алдын ала қорғаңыз
Қаржылық алаяқтық қаупін азайтуға мүмкіндік беретін бірнеше қызмет бар. Мысалы, E-Gov немесе Kaspi.kz платформалары арқылы сіз өз атыңыздан несие немесе займ рәсімдеуге тыйым сала аласыз. Бұл сіздің жеке деректеріңізге қол жеткізген адам да сіздің атынан несие рәсімдей алмайтынын білдіреді.

Сонымен қатар, өзіңіздің банктік есепшоттарыңызды және кредиттік тарихыңызды үнемі тексеріп отыру ұсынылады. Егер күдікті операцияларды байқасаңыз, дереу банк немесе несие ұйымымен хабарласыңыз.

4. Ресми ұйымдармен қауіпсіз байланыс әдістерін есте сақтаңыз
Шынайы банк немесе мемлекеттік ұйым қызметкерлері ешқашан телефон арқылы SMS кодтарын, банктік карта деректерін, парольдерді немесе шот нөмірлерін сұрамайды. Олар видеоқоңырау арқылы хабарласып, «Сіздің шотыңыз бұзылды» немесе «Сізге несие рәсімделді» деп ескерту жасамайды.

Егер танысыңыздан келген сілтемеге тап болсаңыз, оған өтпес бұрын оның расында сол адам жібергенін тексеріңіз. Тікелей хабарласып, сұраған ақпаратты растаңыз. SMS кодтар, парольдер мен банктік қосымшалардың деректерін ешкімге бермеңіз.

5. Күдікті қоңырауларға қалай әрекет ету керек
 Егер сізге күмәнді талаппен қоңырау келсе, ресми нөмірлер бойынша банкке немесе ұйымға қайта қоңырау шалыңыз. Оны туыстарыңыз — балалар, немерелер немесе көршілермен талқылауға болады. Сондай-ақ, учаскелік инспекторға хабарласуға болады.

Негізгі ереже — телефон арқылы бірден шешім қабылдамаңыз. Алаяқтар адамдарға қысым жасап, қорқытып, асығыс әрекет етуге мәжбүрлейді. Салқынқандылықпен ақпаратты тексеріп, қауіпсіздік ережелерін сақтаған жағдайда қаржылық шығыннан аулақ болуға болады.

6. Сақ болу және ескергіштік маңызды
Көбінесе алаяқтардың құрбандары ұялшақтық сезімін немесе асығыстықты бастан кешіреді. Бірақ есте ұстаңыз: кез келген жағдайда сіздің ескергіштік — негізгі қорғаныс. Қоңырау күтпеген немесе қорқынышты көрінсе де, тоқтап, ойланып, ақпаратты тексеріңіз.

Алаяқтар телефон қоңырауларынан басқа электрондық пошта, SMS, мессенджер немесе әлеуметтік желілер арқылы да әрекет етеді. Олар сізге сыйлық ұтқаныңызды немесе төлемдерге өтінім бар екенін айтып, тез ақша аударуды сұрауы мүмкін. Кез келген күтпеген ақша немесе деректер талаптары — сақ болудың себебі.

7. Егде жастағы адамдарды қорғау бойынша кеңестер
 Құқық қорғау органдары егде жастағы адамдарға ерекше назар аударуға шақырады, себебі олар телефон алаяқтарының құрбаны болу қаупі жоғары. Отбасыларына және туыстарына ұсыныстар:

• Егде жастағы туыстарымен қауіпсіздік ережелері туралы үнемі әңгімелесу.
• Онлайн қызметтер арқылы несие рәсімдеуге шектеу орнату.
• Күдікті қоңыраулар мен хабарламаларды бірге тексеру.

Сонымен қатар, егде жастағы адамдарға ешбір ресми ұйым телефон арқылы ақша немесе пароль сұрамайды дегенді үнемі еске салу қажет.

Қорытынды және кеңестер
 Алаяқтар барған сайын қулықты болып келеді, бірақ қарапайым ережелерді сақтау сіздің ақшаңызды және тыныштығыңызды қорғауға көмектеседі:

• Белгісіз адамдармен сөйлеспеңіз.
• Ақпаратты тек ресми байланыс арқылы тексеріңіз.
• Несие операцияларын қорғау қызметтерін пайдаланыңыз.
• Кодтар, парольдер мен банктік деректерді ешкімге бермеңіз.
• Күдікті қоңыраулар кезінде банкке немесе таныстарға хабарласыңыз.
• Телефон қысымына берілмей, асығыс шешім қабылдамаңыз.

Қауіпсіздік әр адамнан басталады. Өзіңізді және жақындарыңызды қорғаңыз, ескергіш болыңыз және абай болыңыз.

Еске сақтаңыз: сіздің ескергіштік — телефон алаяқтарынан қорғанудың басты құралы. Салқынқандылықты сақтап, ақпаратты тексеріп, ойланып әрекет етіңіз.