Интернет-алаяқтарға қарсы нақты қадам: егде жастағылармен тікелей жұмыс нәтижелі болуда

Шымкент қаласының полиция департаменті интернет-алаяқтыққа қарсы күресте жаңа, нақты әрі мақсатты бағыттағы алдын алу шараларын қолға алды. 2025 жылғы 25 шілдеде басталған бұл бастама қоғамның ең осал тобы — зейнеткерлермен жеке жұмыс жүргізуге бағытталған. Жүргізілген талдау нәтижесі бойынша интернет арқылы жасалатын алаяқтықтың басты құрбандарының бірі — егде жастағы азаматтар екендігі анықталды. Алаяқтар осындай адамдардың технологияны жетік білмеуін, сенгіштігін, жалғыздығын пайдаланып, әртүрлі айламен ақшаларын иемденуге тырысады.

Осыған орай, қалалық полиция департаменті қала әкімдігінен арнайы тізім алып, онда тіркелген зейнеткерлердің мекенжайы бойынша учаскелік инспекторлар мен жедел уәкілдер профилактикалық түсіндіру жұмыстарын жүргізе бастады. Олар әрбір зейнеткердің үйіне барып, интернет және телефон алаяқтарының кеңінен қолданатын тәсілдері жайында мысалдармен түсіндіреді. Мысалы, өзін банк қызметкері немесе полиция өкілі ретінде таныстырып, банктік деректерін сұрау, шұғыл түрде шоттағы ақшаны басқа шотқа аударуға итермелеу секілді амалдар талқыланып, олардан қалай сақтану керектігі айтылады.

Полиция қызметкерлері:

• Бейтаныс нөмірлерден түскен қоңырауға сенбеу;
  
  

• Жеке деректерді, әсіресе ЖСН, банк картасының нөмірі мен CVV-кодын ешкімге бермеу;
  
  

• Күдікті жағдай орын алса, дереу учаскелік инспекторға немесе "102" нөміріне хабарласу қажеттігін ескертеді.
  
  

Олар әр зейнеткерге өздерінің байланыс нөмірін қалдырып, қандай да бір түсініксіз немесе күмәнді жағдай туындаса, бірден хабарласуды өтінді. Мұндай тікелей және нақты байланыс сенімділікті арттырып, зейнеткерлердің алаяқтардың құрбанына айналу қаупін едәуір төмендетеді.

Бұл бастаманың алғашқы нәтижелері де көріне бастады. Мәселен, жуырда бір зейнеткер өзін «банк қызметкерімін» деп таныстырған адамнан қоңырау алып, оған өзінің жеке деректерін айтуға шақырған күмәнді жағдай туындады. Бірақ полиция қызметкерлерінің кеңесі есінде болған зейнеткер бірден учаскелік инспекторға хабарласып, өз шотындағы қаражатын сақтап қалды.

Жалпы, 2025 жылдың басынан бері Шымкент қаласында интернет-алаяқтыққа қатысты 300-ге жуық қылмыстық іс тіркелген. Келтірілген шығын көлемі 900 миллион теңгеден асады. Бұл көрсеткіш жағдайдың күрделілігін және шұғыл түрде шаралар қабылдау қажеттігін көрсетеді. Сондықтан дәл осы сияқты мақсатты профилактикалық жұмыстардың қажеттілігі артып отыр.

Бұған дейін де Шымкент қаласында интернет-алаяқтықтың алдын алу бойынша түрлі ақпараттық іс-шаралар өткізілген болатын. Мысалы, 2023 жылы мектептер мен колледждерде жастар арасында «Цифрлық қауіпсіздік апталығы» ұйымдастырылып, әлеуметтік желі алаяқтықтары туралы түсіндіру жұмыстары жүргізілді. 2024 жылы учаскелік инспекторлар базарлар мен қоғамдық орындарда ақпараттық парақшалар таратып, халықпен бетпе-бет кездесулер өткізді. Алайда ол іс-шаралар кең ауқымды болғанымен, барлық халық тобына жете алмады. Ал 2025 жылғы бұл жаңа тәсіл — тәуекел тобы ретінде нақты бір мақсатты аудиторияны қамту — тиімділік жағынан өз нәтижесін беруде.

Тағы бір атап өтерлігі, бұл жұмыс тек бір реттік акция емес, жүйелі әрі кезең-кезеңмен жалғасатын шаралар ретінде жоспарланған. Алдағы уақытта полицейлер басқа да әлеуметтік осал топтармен (жалғызбасты аналар, мүмкіндігі шектеулі азаматтар және т.б.) жұмыс жүргізуді көздеп отыр. Сонымен қатар, қала әкімдігімен бірлесіп, көпқабатты үйлердің кіреберістеріне интернет-алаяқтықтан сақтану жөніндегі плакаттар ілу, қоғамдық көліктерде ақпараттық роликтер көрсету жоспарда бар.

Қорыта айтқанда, Шымкент қалалық полиция департаментінің бастамасымен жүзеге асып жатқан бұл іс-шара азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттырып, интернет-алаяқтықтың алдын алуға бағытталған нақты әрі тиімді әдістердің бірі болып отыр. Бұған дейінгі кең таралған, бірақ жалпылама түсіндірулерге қарағанда, бұл жолғы жеке қарым-қатынасқа негізделген профилактика нақты нәтижесін көрсетуде. Қоғамда цифрлық қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру үшін дәл осындай нысаналы жұмыстардың маңызы зор.