Шымкент. Азаматтық қоғам – мемлекеттің тұрақты дамуы мен демократиялық процестерді нығайтудың маңызды негіздерінің бірі.

Азаматтық қоғам – мемлекеттің тұрақты дамуы мен демократиялық процестерді нығайтудың маңызды негіздерінің бірі. Бұл ұғым мемлекет пен қоғам арасындағы байланысқа, олардың өзара іс-қимылына, азаматтардың белсенділігіне және қоғамдық ұйымдардың мемлекетке әсер ету мүмкіндігіне қатысты. Азаматтық қоғам ұғымы көпқырлы, ол азаматтардың құқықтарын қорғауды, әлеуметтік әділеттілікті, өзекті мәселелерді шешуде қоғамның ықпалын арттыруды көздейді. Оның негізінде әр адамның азаматтық жауапкершілігі, өз пікірін еркін білдіру құқығы және қоғамдағы процестерге белсенді қатысу мүмкіндігі жатыр.

Азаматтық қоғамның мәні

Азаматтық қоғам – бұл азаматтар мен қоғамдық ұйымдардың еркіндігі мен құқықтарына негізделген демократиялық құрылым. Оның басты ерекшелігі – азаматтардың мемлекеттік басқару органдарының шешімдеріне ықпал ету қабілеті, өз мүдделерін қорғау және елдегі әлеуметтік-экономикалық және саяси процестерге қатысу мүмкіндігі.

Азаматтық қоғамның қалыптасуы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуына үлкен әсер етеді. Азаматтық қоғам институттары заңның үстемдігін қамтамасыз етуде, әлеуметтік әділеттілікті сақтауда, азаматтардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, азаматтық қоғам демократияның дамуына ықпал етеді, себебі ол халықтың мемлекетті басқару процестеріне белсенді қатысуын қамтамасыз етеді.

Азаматтық қоғамның негізгі элементтері – азаматтардың еркіндігі мен құқықтарын қамтамасыз ететін тәуелсіз қоғамдық ұйымдар, кәсіби одақтар, саяси партиялар, бұқаралық ақпарат құралдары және басқа да азаматтық бастамалар. Бұл құрылымдар қоғамдағы әртүрлі топтардың мүдделерін қорғап, өзара диалог арқылы қоғам мен мемлекет арасындағы байланысты нығайтады.

Азаматтық қоғамның қалыптасуының кезеңдері

Азаматтық қоғамның дамуы ұзақ және күрделі процесс. Оның қалыптасуы бірнеше кезеңнен тұрады:

    1.    Алғашқы кезең: Бұл кезеңде азаматтар өз құқықтарын қорғау қажеттілігін сезіне бастайды. Бұл кезеңде қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстардың алғашқы бастамалары пайда болады, азаматтар өздерінің саяси және әлеуметтік мүдделерін қорғауға тырысады.
    2.    Орта кезең: Бұл кезеңде азаматтық қоғамның институттары қалыптасып, нығаяды. Қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар белсенді түрде жұмыс істей бастайды, азаматтар мемлекеттің шешімдеріне әсер етуге ұмтылады.
    3.    Дамыған кезең: Бұл кезеңде азаматтық қоғамның институттары толыққанды жұмыс істеп, қоғамның барлық салаларында белсенділік танытады. Азаматтар өз құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін мемлекетпен тығыз қарым-қатынас жасайды, мемлекет те азаматтық қоғамның рөлін мойындайды.

Қазақстандағы азаматтық қоғамның қалыптасуы тәуелсіздік алғаннан кейін белсенді түрде дами бастады. 1990 жылдардың басында елде көптеген қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар пайда болды, олар азаматтардың саяси, әлеуметтік және экономикалық құқықтарын қорғауға бағытталды. Мемлекет демократиялық реформаларды жүзеге асырып, азаматтық қоғамның дамуына қолдау көрсетті. Соның нәтижесінде Қазақстанда үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ), қоғамдық қозғалыстар мен кәсіподақтар сияқты азаматтық қоғам институттары пайда болды.

Азаматтық қоғам институттарының рөлі

Азаматтық қоғам институттары демократиялық процестердің маңызды қатысушылары болып табылады. Олар азаматтардың құқықтарын қорғау, қоғамдық мәселелерді шешу және мемлекетті басқару процестеріне қатысу арқылы маңызды рөл атқарады. Азаматтық қоғам институттарының негізгі міндеттері мыналар:

    1.    Азаматтардың құқықтарын қорғау: Азаматтық қоғам институттары азаматтардың саяси, экономикалық және әлеуметтік құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Олар заңның үстемдігін қамтамасыз етуге, әділеттілік принциптерін сақтауға, құқық бұзушылықтарды анықтап, шешуге ықпал етеді.
    2.    Қоғамдық бақылау жүргізу: Азаматтық қоғам институттары мемлекеттік органдардың қызметіне бақылау жүргізіп, олардың ашықтығын қамтамасыз етеді. Үкіметтік емес ұйымдар, БАҚ және басқа да құрылымдар арқылы мемлекет пен қоғам арасындағы диалогты дамытады, мемлекеттік органдардың қызметіне сындарлы баға беруге мүмкіндік жасайды.
    3.    Әлеуметтік мәселелерді шешу: Азаматтық қоғам институттары халықтың әлеуметтік мәселелерін шешуге ықпал етеді. Қоғамдағы әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге, халықтың әлсіз топтарының құқықтарын қорғауға бағытталған бағдарламаларды іске асырады.
    4.    Азаматтық белсенділікті арттыру: Азаматтық қоғам институттары азаматтардың белсенділігі мен қатысуын ынталандырады. Олар азаматтарға өз мүдделерін қорғауға, қоғамдық мәселелерді шешуге белсенді араласуға мүмкіндік береді.
    5.    Мемлекет пен қоғам арасындағы диалогты дамыту: Азаматтық қоғам мемлекет пен қоғам арасындағы байланысты нығайтады, олардың өзара іс-қимылын қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғамның арқасында қоғамның әртүрлі топтары өздерінің мүдделерін білдіре алады, мемлекеттік саясатты қалыптастыруға қатысады.

Қазақстандағы азаматтық қоғамның дамуы

Қазақстанда азаматтық қоғамның дамуы маңызды орын алып отыр. Мемлекет тәуелсіздік алғаннан бері азаматтардың құқықтарын қорғау, демократиялық процестерді нығайту және азаматтық белсенділікті арттыру мақсатында бірқатар реформалар жүргізілді. Қазақстанда көптеген үкіметтік емес ұйымдар, қоғамдық қозғалыстар, БАҚ және кәсіподақтар жұмыс істейді, олар азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауда белсенді рөл атқарады.

Қазақстандағы азаматтық қоғам институттарының дамуы мемлекеттік қолдау арқылы жүзеге асырылуда. Үкімет азаматтық қоғамды дамыту үшін арнайы бағдарламалар мен гранттар ұсынады, үкіметтік емес ұйымдардың жұмысын қолдайды. Сонымен қатар, азаматтық қоғам институттары мемлекеттік бағдарламалар мен саясатты қалыптастыруға белсенді түрде қатысады.

Мемлекет азаматтық қоғамның дамуына ерекше назар аударады, бұл азаматтардың құқықтарын қорғауды күшейтуге, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге және демократиялық процестерді нығайтуға мүмкіндік береді. Азаматтық қоғам институттарының белсенділігі елдің саяси тұрақтылығын қамтамасыз етуге, халықтың әл-ауқатын арттыруға ықпал етеді.

Азаматтық қоғамның болашағы

Қазақстандағы азаматтық қоғамның дамуы алдағы уақытта да маңызды рөл атқара береді. Мемлекет азаматтық қоғамды нығайтуға, азаматтардың құқықтары мен еркіндіктерін қорғауға ерекше көңіл бөліп отыр. Бұл бағыттағы жұмысты одан әрі жетілдіру үшін азаматтық қоғам институттарының әлеуетін арттыру, олардың мемлекетті басқару процестеріне қатысуын күшейту қажет.

Азаматтық қоғам институттарының белсенділігі елдің әлеуметтік және экономикалық дамуына, халықтың әл-ауқатын арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, азаматтық қоғамның дамуы елдің саяси тұрақтылығын қамтамасыз етуге, демократиялық процестерді нығайтуға мүмкіндік береді.

Азаматтық қоғам – елдің дамуы мен демократиялық процестерді нығайтудың маңызды элементі. Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық және саяси тұрақтылығына ықпал ететін маңызды факторлардың бірі болып табылады. Азаматтық қоғам институттарының белсенділігі халықтың құқықтарын қорғауға, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге және елдің тұрақты дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Тілші: Түймебай Аяжан Лениншілқызы