ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНДА «ОҢТҮСТІК ТӨРТҚҰДЫҚ» УРАН ӨҢДЕУ ЗАУЫТЫ ІСКЕ ҚОСЫЛДЫ

Түркістан облысында шілде айында өткен маңызды оқиғалардың бірі – Созақ ауданындағы «Оңтүстік Төртқұдық» уран өңдеу зауытының іске қосылуы. Бұл Қазақстан мен Франция біріккен күш-жігерімен жүзеге асырылған ірі инвестициялық жоба болып, өңір экономикалық әлеуетінің артуына елеулі үлес қосып отыр.
 Жобаны жүзеге асырушы – «КАТКО» қазақстандық‑француз біріккен кәсіпорны» ЖШС.

Зауыттың салтанатты ашылу күні – 2025 жылғы шілденің ортасы (ресми нақты күн жарияланған жоқ, акция айдың ортасында өткені белгілі). Оған облыс әкімі Нұралхан Көшеров, Францияның Қазақстандағы елшісі Сильван Гиоге, «Қазатомпром» басшылығы, Атом энергиясы агенттігі мен «Orano Mining BU» корпорациясының жетекшілері қатысты.

Жобаға инвестиция көлемі – 74,7 млрд теңге. Жаңа ғимарат жыл сайын 2 000 тонна табиғи уран өңдеуге мүмкіндік береді. Құрылыс үшін облыс әкімдігі шамамен 6 000 гектар жер телімін бөлді. Ашылғаннан кейін бірден ондаған жаңа жұмыс орны құрылды, орталық инфрақұрылым элементтері – жолдар, газ, электр, су және байланыс желілері қамтамасыз етілді.

Экономикалық және әлеуметтік әсері
 Инвестициялық салымның өзі-ақ өңірге нақты табыс әкеледі. Уран өндірісінің әлемдік нарықтағы орны тұрақты болғандықтан, экспорттық әлеует жоғары. Жаңа ғылыми-техникалық шешімдер енгізу арқылы өңдеу циклінің тиімділігі артқаны байқалады. Сонымен бірге, жобаның жұмысқа тартқан жергілікті әлеуеті – кәсіптік білім мен еңбек нарығын дамытуға септігін тигізеді.

Әлеуметтік тұрғыдан алғанда, өндірісте жұмыс күшін тарту арқылы жергілікті халықтың әлеуметтік жағдайы көтерілді. Атаулы аудан тұрғындары тұрақты жұмыс тапса, облыс бойынша тұтастай өнімділік пен кірістер өседі. Ауыл шаруашылығы, көлік және қызмет көрсету салалары да дами түседі.

Бұған дейін өңірде ірі инвестициялық жобалар жүзеге асырылған. Мәселен:

• 2023 жылы Мақтаарал ауданында халықаралық өндірістік кооперация орталығы үшін келіссөздер жүргізілді, онда жаңа кеден саясаты мен логистикалық байланысты дамыту жоспарлары айтылды.
  
  

• Циндао сапары барысында агроөнеркәсіптік кәсіпорындар мен тыңайтқыш зауыттар бойынша іскерлік келісімдер болды, алайда ол жобалар өңдеу саласы мен ауыл шаруашылығына бағытталды.
  
  

• Құрылыс инфрақұрылымында – мектептер, ауруханалар және қондырғылардың салынуы жүзеге асты, бірақ олар әлеуметтік бағытталған жобалар болды, экономикалық белсенділікке әсері шектеулі.
  
  

Бұрынғы жобалардан ерекшелігі – уран өңдеу зауыты – бұл шикізатты кәдеге жарату және экспорттық әлеуетті арттыруға бағытталған индустриалды жобалардың бірі. Экономикалық көрінісі мықты әрі өңірде өнеркәсіп пен технологияны дамытуға бағытталған.

Жаңа зауыт – Қазақстандағы уран нарығының әлеуетін арттырушы нысан. Бұл құрылым «Казатомөнеркәсіп» портфеліндегі жеті өндірістік объектінің бірі, сол арқылы сыртқы нарыққа шығатын өнім сапасы мен көлемін жақсартады. Сондай-ақ, өндірісі қауіпсіздік талаптарына сай технологиялық жабдықтармен жабдықталғандықтан, әлеуметтік-экологиялық жауапкершілікті күшейтеді.

 Жұмыс күші бойынша жобада жергілікті тұрғындар жақсы қамтылған. Бұл – ауылдан қалаға көшінің алдын алатын фактор. Жұмыс орындары мен инфрақұрылым дамуы, балаларды мектептер мен спорт нысандарына қосады. Сонымен бірге, болашақта кадрларды дайындау үшін арнайы оқу орындарымен (техникалық колледждер, өңірлік университеттер) бірлесе жұмыс жүргізу мүмкіндігі шығады.

 Зауыттың іске қосылуы – экспортты арттыруға, өңір ішіндегі өнеркәсіптік кластерлердің құрылуына сеп. Болашақта «Оңтүстік Төртқұдық» өндірістік орталығын кеңейту жобалары қарастырылған, жобалық көлемді ұлғайтып, техникалық және өндірістік базасын нығайту жоспарланған.

Осы жобаның салтанатты іске қосылуы Түркістан облысының индустрия бағытындағы үлкен өзгерістер кезеңінің басталуы деп бағалануда. Өзге да жобалармен салыстырғанда, бұл жоба – бірінші кезекте экономикалық тигізімі бар қадам. Бұрынғы әлеуметтік құрылыс және инфрақұрылым жобаларымен салыстырғанда, индустриалды жаңалық экономикаға тікелей әсер етеді. Уран өңдеу зауыты – өңірде ғылым мен өнеркәсіптің дамуы, еңбек нарығының кеңеюі, экспорт пен табысқа жаңа серпін беретін стратегиялық бастама болып отыр.