Цифрлық әлемде қорғау қабаты: Қазақстан МВД-і кибермошенниктерге қалай қарсы тұруда
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Киберқылмыспен күрес департаменті 2025 жылдың алғашқы жартысында киберқауіпсіздік бағытында ауқымды нәтижелерге қол жеткізді. Цифрлық қылмыс түрлері жылдан-жылға күрделеніп, түрлі жасанды схемалар арқылы азаматтардың жеке деректері мен қаражаттарына қол сұғу әрекеттері жиіленіп келеді. Осыған байланысты министрлік ақпараттық қауіпсіздік деңгейін арттыру үшін бірқатар нақты шараларды іске асырды. Атап айтқанда, 2025 жылдың алғашқы алты айында республика аумағында 67 миллионға жуық жалған телефон қоңырауларының жолы кесілді. Бұл қоңыраулардың көпшілігі шетелдік нөмірлер арқылы жасалып, азаматтарға банк немесе мемлекеттік орган қызметкері ретінде хабарласып, алаяқтық жолмен жеке деректерді алуға бағытталған.Сондай-ақ, арнайы операциялар нәтижесінде 74 sim-box құрылғысы мен 88 мыңнан астам тіркелмеген SIM-карталар анықталып, тәркіленді. Бұл құрылғылар телефон байланысын шетелдік арналар арқылы жүргізуге мүмкіндік беріп, қылмыстық топтардың әрекеттерін жасырын жүргізуге жағдай жасаған. Бұл бағыттағы жұмыстар АО «Казахтелеком» және еліміздегі мобильді операторлармен бірлесіп жүзеге асырылып, техниқалық құралдарды қолдану арқылы іске асырылды. Қазіргі таңда елімізде барлық тұрғындар — зейнеткерлер, жастар, кәсіпкерлер, тіпті мемлекеттік қызметшілер де — кибершабуылдың нысанасына айналуы мүмкін. Осыған орай, азаматтардың цифрлық сауаттылығын арттыру да басым бағыттардың бірі ретінде қолға алынып отыр.
Киберқылмыстың алдын алуда Антифрод орталықтарының маңызы зор. Бұл орталықтар банктермен тығыз байланыста жұмыс істеп, күмәнді транзакциялар мен алаяқтық әрекеттерді дер кезінде анықтауға көмектеседі. 2025 жылы мұндай орталықтардың көмегімен 2,6 миллиард теңгеге жуық қаражаттың ұрлануына жол берілмеді. Азаматтардың айтуынша, алаяқтар түрлі сылтаулармен қоңырау шалып, төтенше жағдай немесе мемлекеттік қызмет атынан хабарласқандай кейіп танытып, жеке деректерді сұрайды. Мысалы, Ақмола және Қарағанды облыстарының тұрғындары алаяқтардың шебер ұйымдастырылған схемаларына түсіп қала жаздағанын айтып, полицияның жедел әрекетінің арқасында қаражаттарын аман сақтап қалғанын жеткізді.
Цифрлық алаяқтықпен күрес аясында биыл азаматтарға арналған түсіндірме жұмыстары мен тренингтер ұйымдастырылып, киберқауіпсіздік бойынша ақпараттық парақшалар мен бейнероликтер дайындалды. Ішкі істер министрлігі алаяқтардың әрекет ету тактикасы жиі өзгеріп отыратынын айтып, азаматтарды бейтаныс нөмірлерден келген қоңырауларға сенбеуге, күмәнді сілтемелерге өтпеуге және ешкімге жеке деректерін бермеуге шақырды. Бұған қоса, шетелдік интернет-алаяқтарға қарсы арнайы жедел-іздестіру шаралары жүргізіліп, бірнеше трансұлттық қылмыстық топтардың әрекеті әшкереленді.
Бұл бастамалар өткен жылғы шаралармен салыстырғанда анағұрлым кешенді және техникалық тұрғыда жетілдірілген. Мәселен, 2024 жылдың жазында тек жекелеген өңірлерде ғана sim-box құрылғылары тәркіленіп, ақпараттық түсіндіру жұмыстары жүргізілсе, биыл бұл іс-шаралар республикалық деңгейге көтеріліп, ІІМ мен Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, сондай-ақ байланыс операторлары мен қаржы ұйымдарының өзара интеграцияланған іс-қимылына негізделді. Сонымен қатар, бұрынғы жылдары тек шағын қылмыстық әрекеттерге тосқауыл қоюға бағытталған шаралар жүргізілсе, бүгінде трансшекаралық ұйымдасқан топтарға қарсы күрес басты назарда тұр.
Цифрлық әлемдегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету – тек құқық қорғау органдарының ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ міндеті. Осы орайда, әр азамат өзінің ақпараттық қауіпсіздігіне жауапкершілікпен қарап, сақтық шараларын сақтауы тиіс. ІІМ мәліметінше, қылмыстың алдын алу тек техникалық құралдармен шектеліп қалмай, азаматтардың цифрлық мәдениетінің артуына тікелей байланысты. Цифрлық алаяқтықпен күрес жұмыстары алдағы уақытта да жалғасын тауып, азаматтардың құқықтарын қорғау мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету басты басымдық ретінде қала береді.
Тілші Тогжан Габидинова
Похожие материалы:
