Шымкент қаласының әлеуметтік дамуын көрсететін маңызды көрсеткіштердің бірі – халықтың табиғи өсімі.

Қала тұрғындарының саны мен әлеуметтік-экономикалық жағдайы жылдан жылға жақсарып келеді. 2024 жылғы 1 қазанға қарай қала халқының саны 1246,7 мың адамды құрады. Бұл көрсеткіш қала экономикасының дамуымен және өмір сүру сапасының артуымен тығыз байланысты. Тұрғындардың санының өсуі қалаға жаңа жұмыс орындарының ашылуы, инфрақұрылымның жаңаруы, әлеуметтік және мәдени қызметтердің кеңеюі сияқты көптеген оң өзгерістермен қатар жүреді.

Халықтың табиғи өсімі

Шымкент қаласының әлеуметтік дамуын көрсететін маңызды көрсеткіштердің бірі – халықтың табиғи өсімі. 2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында халықтың табиғи өсімі 18 184 адамды құрады. Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда бұл көрсеткіште аздап төмендеу байқалады (2023 жылғы қаңтар-қыркүйекте 19 242 адам). Бұл өсім көрсеткішінің біршама төмендеуіне түрлі себептер ықпал етуі мүмкін, соның ішінде демографиялық жағдайдың өзгеруі, медициналық қызметтердің деңгейі, миграциялық процестер мен әлеуметтік мәселелер әсер еткен болуы ықтимал.

2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Шымкент қаласында туылғандар саны 21 952 адамды құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 1%-ға азайған. Бұл көрсеткіш қаланың демографиялық жағдайын көрсететін маңызды көрсеткіштердің бірі болып табылады. Туылғандар санының төмендеуі, негізінен, халықтың туу коэффициентінің өзгеруіне байланысты болуы мүмкін. Сонымен қатар, қайтыс болғандар саны да аздап өскен, 2024 жылдың қаңтар-қыркүйегінде 3 768 адам қайтыс болды, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 1%-ға көбейген. Мұндай жағдайдың орын алуына медициналық жағдайлар мен өмір сүру ұзақтығының өзгеруі де әсер етуі мүмкін.

Көші-қон процестері

Шымкент қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының тағы бір маңызды аспектісі – көші-қон процестері. 2024 жылғы қаңтар-қыркүйек айларында оң көші-қонның айырмасы 6 411 адамды құрады, бұл өткен жылғы сәйкес кезеңдегі көрсеткіштен айтарлықтай жоғары (2023 жылдың қаңтар-қыркүйегінде бұл көрсеткіш 1 770 адам болған). Мұның ішінде сыртқы көші-қонда оң көші-қон айырмасы 463 адамды құрады, ал ішкі көші-қонда оң көші-қон айырмасы 5 948 адамды құрады. Бұл Шымкентке келетін көші-қонның өскенін көрсетеді.

Ішкі көші-қонның артуы, негізінен, Қазақстанның басқа өңірлерінен адамдардың Шымкентке қоныс аударуымен байланысты. Бұл көші-қон Шымкенттің жұмыс орындары мен әлеуметтік жағдайдың жақсаруына, сондай-ақ тұрғын үй инфрақұрылымының дамуымен тікелей байланысты. Шымкенттің экономикалық өсімі мен әлеуметтік дамуы қаланың ірі кәсіпорындарының, құрылыс алаңдарының және жаңа жобалардың іске қосылуымен тығыз байланысты. Бұл жағдай ішкі көші-қонның артуына себеп болып отыр.

Сыртқы көші-қонның оң айырмасының болуы да Шымкент қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуында маңызды орын алады. Қалаға келетін иммигранттар санының өсуі оның халықаралық мәртебесінің артуына, қаланың экономикасына жаңа күш-жігер қосылуына мүмкіндік береді. Алайда, көші-қонмен байланысты мәселелерді басқару, оның ішінде жұмысқа орналастыру, тұрғын үймен қамтамасыз ету және әлеуметтік қызмет көрсету мәселелері де маңызды болып табылады.

Қала экономикасының жағдайы

Шымкент қаласының әлеуметтік-экономикалық жағдайы қаладағы өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс, сауда және көлік қызметі салаларындағы өсіммен сипатталады. Қала экономикасының дамуы бойынша 2024 жылдың алғашқы 9 айында оң көрсеткіштер байқалады. Өнеркәсіп өнімінің көлемі 3,6%-ға, оның ішінде өңдеу өнеркәсібі 3,4%-ға өсті. Ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 3,1%-ға артты. Бұл көрсеткіштер ауыл шаруашылығы өнімдерінің өндірісінің тұрақты өсуін және өңдеу өнеркәсібінің әлеуетін жақсартуды көрсетеді.

Шымкентте өндірістік сектордың дамуы, әсіресе өңдеу өнеркәсібі мен құрылыс саласында айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізілді. Құрылыс жұмыстарының көлемі 22%-ға артты. Бұл көрсеткіш жаңа тұрғын үйлердің, әлеуметтік нысандар мен инфрақұрылымдық жобалардың іске қосылуын білдіреді. Қалада жаңа тұрғын үйлер мен инфрақұрылымдық жобалардың іске асуы халықтың өмір сапасын жақсартады және қалаға көшіп келетін тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.

Сауда мен көлік қызметінің дамуы да қала экономикасының өсуіне елеулі үлес қосуда. 2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында жалпы сауда 16,3%-ға артты. Бұл көрсеткіш халықтың табысының өсуін, тұтынушылық сұраныстың артуын және бизнестің дамуын көрсетеді. Сонымен қатар, көлік қызметі 30,2%-ға өсті, бұл Шымкенттің көлік инфрақұрылымының дамуында оң өзгерістердің орын алуының нәтижесі.

Инвестициялар көлемінің 14%-ға артқаны да маңызды жетістік болып табылады. Шымкент қаласының экономикасына инвестиция тартудың артуы қалада жаңа өндірістердің ашылуына, инфрақұрылымның жаңартылуына және жаңа жұмыс орындарының пайда болуына ықпал етуде. Бұл өз кезегінде қала тұрғындарының әлеуметтік жағдайының жақсаруына және жаңа мүмкіндіктердің пайда болуына жағдай жасап отыр.

Қала инфрақұрылымын дамыту

Шымкент қаласының инфрақұрылымдық дамуы да жоғары қарқынмен жүріп жатыр. 2024 жылы қала халқының сапалы ауыз сумен қамтамасыз етілу деңгейі 99%-ға жетті. Елді мекендерді ауыз сумен қамтамасыз ету үшін көптеген жобалар іске асырылуда. Осы жылы қаланың ауыз сумен қамтамасыз етілмеген қалған елді мекендерін толық ауыз сумен қамту жоспарланып отыр, бұл көрсеткішті 100%-ға жеткізу көзделіп отыр.

Қаладағы көлік инфрақұрылымын дамыту да үлкен маңызға ие. Қазіргі таңда Шымкентте жаңа көлік жолдары, көпірлер мен жол айрықтары салынып жатыр. Бұл жобалар қаладағы көлік ағынын реттеу, жолдардағы кептелістерді азайту және қала халқының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған.

Сонымен қатар, Шымкент қаласындағы құрылыс саласында да айтарлықтай өзгерістер орын алуда. Жаңа тұрғын үйлер, мектептер, балабақшалар және медициналық мекемелердің құрылысы қаланың әлеуметтік жағдайын жақсартуға ықпал етеді. Қала әкімдігі тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселесін шешу үшін түрлі бағдарламалар мен жобалар іске асырылуда. Тұрғын үй құрылысы мен әлеуметтік нысандардың салынуы қала инфрақұрылымын жақсартуға және тұрғындардың әл-ауқатын арттыруға мүмкіндік береді.

Қорытынды

Шымкент қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуы оң динамикамен сипатталады. Қала экономикасы, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс және сауда салаларындағы өсім көрсеткіштері қаланың дамуының нақты дәлелі болып табылады. Тұрғындар санының өсуі, халықтың табиғи өсімінің жоғары болуы және көші-қон процестерінің оң көрсеткіштері қалаға жаңа мүмкіндіктер мен даму перспективаларын ашады. 2024 жылы Шымкенттің инфрақұрылымын дамытуға бағытталған жобалардың іске асуы қала тұрғындарының өмір сапасын арттыруға, қала экономикасының тұрақты дамуына ықпал етеді.

Тілші : Журсынбай Аружан Сабырқызы