ШЫМКЕНТТЕ ЕСІРТКІ ЖАРНАМАСЫМЕН КҮРЕС: ҚОҒАМДЫҚ САНАНЫ ОЯТҚАН ОҚИҒА

5 тамыз 2025 жылы Шымкент қаласында есірткі жарнамасына қатысты айтарлықтай резонанс тудырған іс бойынша сот шешімі шықты. Қалалық коммуналдық қызметтің қырағылығының арқасында, түнгі уақытта ғимарат қабырғаларына интернет-дүкендер арқылы есірткі сататын ресурстардың мекенжайын жарнамалаған 28 жастағы ер адам ұсталды. Сот оны ҚР Қылмыстық кодексінің 299-1-бабы, 2-бөлімі бойынша кінәлі деп танып, үш жыл үш айға бас бостандығынан айыру жазасын тағайындады.

Бұл оқиға – тек бір адамның қылмысы ғана емес, қоғам үшін маңызды ескерту. Соңғы жылдары Қазақстанның ірі қалаларында, соның ішінде Шымкентте, трафарет пен аэрозоль бояуын пайдаланып, есірткі сататын интернет-платформалардың мекенжайын жазу деректері жиілеп кеткен. Мұндай «көше жарнамасы» жасөспірімдер мен жастардың есірткіге қолжетімділігін жеңілдетіп, қоғамға қауіп төндіреді.

Ұсталған азамат тергеу барысында қаржылық қиындыққа байланысты бұл іске барғанын мойындады. Ол белгісіз куратордан Telegram мессенджері арқылы тапсырмалар алып, түнгі уақытта бос көшелерде қабырғаларға жарнама жазған. Әрбір жазу үшін оған аздаған ақы төленген, бірақ бұл қадам оның бостандығынан айырылуына әкелді.

Мұндай қылмыстармен күресте Шымкенттің коммуналдық қызметкерлері, әсіресе «Тазалық сақшылары» бригадасы ерекше рөл атқарып отыр. Олар тек қала тазалығын ғана емес, құқық бұзушылық фактілерін де бақылап, полицияға дер кезінде хабарлайды. Бұл жолы да дәл солай болып, күдікті жедел ұсталды.

Мұндай жағдайлар бұрын да тіркелген. Мысалы, 2023 жылы Шымкентте полиция қала қабырғаларына есірткі жарнамасын жазумен айналысқан екі жасөспірімді ұстаған болатын. Олар да Telegram арқылы тапсырыс алып, әр жазудан табыс тапқан. Сол кезде кәмелетке толмағандардың ата-аналары әкімшілік жауапкершілікке тартылып, балаларымен профилактикалық әңгіме жүргізілді.

2024 жылы «Қарасора» жедел-профилактикалық іс-шарасы барысында полицейлер бір ай ішінде 15-ке жуық осындай факті анықтаған еді. Сол жылы қоғамдық ұйымдармен бірлесіп, «Қала қабырғалары – заңсыз жарнамаға орын емес» атты акция өткізіліп, 500-ден астам заңсыз жазу өшірілді.

2025 жылғы оқиғада айырмашылық – бұл жолы кінәлі адам сот арқылы нақты қылмыстық жазаға тартылды. Бұл – құқық қорғау органдарының мұндай әрекеттерге төзбейтінін және заңды қатаң қолданатынын көрсетеді.

Есірткі жарнамасымен күрес тек полицияның немесе коммуналдық қызметтің ғана міндеті емес. Бұл – бүкіл қоғамның ортақ ісі. Тұрғындар да күдікті жазуларды көрген жағдайда, оларды дереу «102» нөміріне хабарлауы тиіс. Бұған қоса, қала әкімдігі 2025 жылы «Таза қала – қауіпсіз қала» бағдарламасы аясында арнайы мобильді топтар құрып, қабырғадағы заңсыз жазуларды бірден жоюды қолға алды.

Мектептер мен колледждерде профилактикалық сабақтар өткізіліп, жасөспірімдерге есірткі жарнамасының жасырын қауіптері түсіндірілуде. Өйткені мұндай жазулар көбіне кодтық белгілермен немесе QR-код арқылы беріледі, ал бұл жастарды қызықтырып, қауіпті ресурстарға жетелеуі мүмкін.

Қазақстан заңнамасы бойынша есірткі заттарын заңсыз жарнамалағаны үшін қылмыстық жауапкершілік қарастырылған. ҚР ҚК 299-1-бабының 2-бөлімі бойынша мұндай қылмыс үш жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға әкелуі мүмкін. Бұл жолғы 3 жыл 3 айлық жаза – алдын алу мақсатында берілген қатаң ескерту.
 5 тамыздағы оқиға – есірткі жарнамасына қарсы күресте тек полиция мен коммуналдық қызметтің ғана емес, қарапайым тұрғындардың да сергек болуы қажет екенін тағы бір дәлелдеді. Өткен жылдардағы тәжірибе көрсеткендей, қоғам болып бірігіп әрекет еткенде ғана мұндай қауіптің алдын алуға болады.

Шымкент – қарқынды дамып келе жатқан мегаполис. Қаланың болашағы таза көшелерде ғана емес, жастардың санасында да айқын әрі қауіпсіз болуы тиіс. Сондықтан әр тұрғын «Таза қала – қауіпсіз қала» қағидасын ұстанып, күмәнді жазуларды көргенде бейжай қалмауы керек. Бұл – тек бүгінгі ұрпақтың емес, болашақтың да амандығы үшін маңызды.